Khổng Tử và Nho giáo: Nền tảng tâm lý xã hội Trung Quốc
Nếu bạn nghĩ rằng việc né "úp bô" trong đời là khó khăn thì bạn chưa gặp Khổng Tử đâu! Ông chính là bậc thầy trong việc điều khiển tâm lý xã hội và sáng tạo ra một hệ thống tư tưởng mà đến giờ vẫn làm nhiều người 'trúng gió'.
Khổng Tử, hay Confucius, là "hot influencer" thời Xuân Thu ở Trung Quốc. Ông sinh năm 551 TCN tại nước Lỗ, nghĩa là nếu sống tới giờ, chắc Khổng Tử đã có quyền "unlimited data" trên mạng rồi. Nhưng đùa vậy thôi, Wang Lỗ chí là nơi mọi chuyện bắt đầu. Ông đã lập ra nền tảng cho Nho giáo, một triết lý đào tạo từ A đến Z về đạo đức và quan hệ xã hội mà nếu bây giờ ở Việt Nam, chắc chắn có cả trăm trang fanpage chia sẻ lời dạy của ông!
Khi đó, xã hội đầy rẫy "drama" với chiến tranh, xung đột xã hội, và Khổng Tử đang tìm cách để làm sao dân tình không suốt ngày phải ngáp vì mệt khi chạy theo sự "hỗn loạn". Ông bài trí tất cả mọi thứ dựa trên nền tảng đạo đức cá nhân: Nhân, Lễ, Nghĩa, Trí, và Tín. Nghe có vẻ rắc rối nhưng mà mở ra toàn cảnh thì cứ như đọc hướng dẫn dùng điều hòa vậy: thấy rối nhưng thử bật thì mát liền!
Nhân (Ren) là yêu thương và tôn trọng, kiểu như không nhìn màn hình điện thoại khi đi bộ qua đường – đương nhiên, khác là ở tầm xa, tấm lòng bao quát hơn. Lễ (Li) thì chính như cách bạn dắt một ai đó qua đường mà không bắt người ta phải trả "thank you" bằng một cốc cà phê Starbuks! Nghĩa (Yi) thì không phải kiểu "nghĩa vụ" mà là hành động đúng đắn, kiểu "thả like" video đáng yêu của chó mèo cứu trẻ em. Trí (Zhi) và Tín (Xin) nghe phức tạp nhưng chỉ cần trung thực và đủ tỉnh táo, bạn có thể sống dễ thương và không lo "bị lừa".
Nho Giáo của Khổng Tử còn đưa gia đình như một thái cực khai sinh cho xã hội. Hiếu thảo (Xiao) là giá trị cốt lõi, nghe như kiểu sinh viên về nhà mở cửa thấy mẹ thì biết "hello mẹ yêu" ngay từ trên thềm. Phân cấp xã hội thì khỏi phải nói, cầm chai Maggi và trẻ em thì biết trả YoMei từ thời khai thiên, và hệ thống này rèn luyện phép tắc cho mỗi người.
Mấy bạn trẻ yêu đời "đang ngồi không gian" thì nên chú ý tới phần "Trách nhiệm Xã hội", không phải cứ "say hello" là đủ, mà cần hiểu vai trò cộng đồng. Ở Trung Quốc, hệ thống Nho Giáo tạo ra một môi trường "tự tác tự chịu", từ nhân đến hậu quả. Trong thành phố lớn như Bắc Kinh, Thượng Hải thì một số nguyên tắc này vẫn giữ sức hút nhất định.
Giáo dục cũng là phần mà Khổng Tử không quên động đến, như việc bạn back to school mỗi kì vậy. Khổng Tử lập trường học, mời người từ mọi tầng lớp để biết cách sống không để đời "úp bô" và để hiểu rằng học hành là cách duy nhất "tỉa" nhân phẩm mỗi ngày.
Mặc dù thời gian và không gian đã khiến Nho Giáo biến đổi nhất định qua văn hóa, nhưng giá trị cốt lõi vẫn giữ vững. Vì thế hỡi các bạn trẻ đang "lạc lối", hãy nhớ, dù "trời nắng gắt" thì Khổng Tử đã và đang, sẽ mãi là người dẫn đường mà bạn cần mỗi khi thấy mình... sắp "úp bô".
Gia đình quan trọng thế nào trong tâm lý xã hội Trung Quốc?
Xin chào các bạn trẻ, ừ thì chắc chắn không ít người trong chúng ta đều từng trải qua cái cảnh "bị gia đình áp lực". Tưởng tượng nhé, bạn vừa có ý định xách balo lên và đi làm điều mình thích thì từ đâu bố mẹ nhẹ nhàng "úp bô" với câu: "Còn gia đình thì sao? Con cái hiếu thảo là trendy nhất đấy con ơi!" Ủa gì kỳ vậy trời? Điều này quả thật không lạ với xã hội Trung Quốc, nơi mà gia đình nắm giữ vai trò cực kỳ quan trọng, không phải chỉ là chủ đề trên mạng xã hội để troll đâu nhé!
Ở Trung Quốc, khái niệm "gia đình" không chỉ dừng lại ở cha mẹ và con cái mà còn nhấn mạnh đến ông bà, cô chú, anh em... Tóm lại, là "gia đình mở rộng" với một hệ thống quen biết rộng khắp, khiến chúng ta cảm thấy như đang trong một mạng xã hội sống động có tính tương tác cao từng giờ phút.
Bây giờ nhớ thêm về cụ Khổng Tử, cũng chẳng phải người thường đâu nghe. Tư tưởng Khổng Giáo của ông rõ ràng nhấn mạnh lòng "hiếu đễ", không phải kiểu "nuốt mì hộ cả nhà đâu mà". Thực chất đây là sự tôn trọng và biết ơn cha mẹ, tổ tiên, và cả các mối quan hệ trong gia đình nói chung. Phải nói, nếu các ông bị dạy bảo "người lớn hết lời nhớ chưa", thì cũng hãy nhớ là ông Khổng từng truyền bá điều này từ mấy ngàn năm trước đó!
Thêm nữa là cái cảm giác mỗi khi có quyết định nào đó trong đời, từ chọn nghề đến chọn vợ chồng, thì lại phải thầm xin phép "Hội đồng gia đình". Áp lực à, dù áp lực không nặng bằng công việc văn phòng, nhưng vẫn khiến nhiều người trẻ cảm thấy mình như món hàng trưng bày trong siêu thị thế giới!
Đó là chưa kể các dịp lễ hội như Tết Nguyên đán, Lễ hội Thanh Minh,... mỗi lúc Tết đến xuân về, gia đình tụ họp là việc chắc chắn nhưng đừng quên kèm theo bao nhiêu là "phản hồi từ năm ngoái, kế hoạch cho năm nay" từ bạn bè họ hàng. Đừng ngạc nhiên nếu thấy một đường ngay tắp của các thế hệ cùng đi thăm mộ, đạt giải trong "cuộc thi sum họp gia đình".
Và hãy nhớ rằng, kỳ vọng của gia đình trong việc giáo dục trẻ em không chỉ trong mỗi trường lớp đâu, mà đó là những ngày lễ dài mãi tới tận rằm tháng chạp! Gia đình là nơi đầu tiên trao truyền văn hóa và giá trị xã hội cho trẻ nhỏ. Đừng nghi ngờ gì nếu đôi khi con cháu lại bị bạn bè bắt chước "công nhận, học vậy mới đúng mực" từ ông bà ấy chứ!
Tóm lại, dù cuộc sống bận rộn hay chọn đi đâu, gia đình vẫn luôn hiện diện và là nền tảng vững chắc cho sự phát triển tâm lý và xã hội của mọi người. Với bạn bè Trung Quốc của chúng ta thì càng không ngoại lệ, và có lẽ điều này cũng làmộng mị thế nào tùy thuộc vào bạn sống thế nào, nhưng nhớ là "cười lên cho đời nó sợ" nhé!
Chủ nghĩa tập thể versus cá nhân: Cuộc đấu khó rõ thắng thua
Trong khi các cô nàng hot TikTok ở nhà trên giường lượm tim, thì đâu đó ở Trung Quốc, một cuộc đại chiến giữa chủ nghĩa tập thể và chủ nghĩa cá nhân đang âm thầm diễn ra. Bạn không thấy trận chiến này đâu, nhưng chỉ cần nhìn vào cách người dân quyết định nên dắt chó đi dạo hay chạy đua với robot, bạn sẽ cảm nhận được sức nóng của cuộc chiến tâm lý này.
Chúng ta đã nghe nhiều về chủ nghĩa tập thể, một chủ thuyết đặt lợi ích của nhóm lên trên hết. Ở đây, những khái niệm như đoàn kết và sự đồng thuận khiến người ta cảm thấy như đang sống trong một sitcom không hồi kết. Trên lý thuyết, điều đó thật tuyệt vời, nhưng trong thực tế, ai cũng biết có khi nó chẳng khác gì tình trạng "đường một chiều". Ai mà cãi lại ý kiến số đông có khi bị "mời lên phường" bằng ánh mắt xét nét của đồng nghiệp đấy.
Ngược lại, chủ nghĩa cá nhân như một cú hit indie trên bảng xếp hạng nhạc pop dòng xã hội. Nó tôn vinh sự riêng biệt và sáng tạo cá nhân, đồng thời cho phép mỗi người được tự quyết định cuộc sống của mình. Nghe giống như một giấc mơ giữa trưa hè, đến mức ai cũng muốn tận dụng thời gian nghỉ trưa để thực hiện những chiến dịch cá nhân riêng lẻ. Nhưng cẩn thận nhé! Đôi khi "giấc mơ" này biến thành "ác mộng" nếu nó dẫn đến tính ích kỷ hay lười biếng hợp tác.
Thành phố lớn như Thượng Hải, nơi mà người người hòa mình trong làn sóng hiện đại hoá với tốc độ chóng mặt, là minh chứng rõ ràng nhất cho sự đấu tranh này. Cảnh tượng những người trẻ xếp hàng mua trà sữa làm việc trong mô hình công ty start-up, nơi mà sáng tạo cá nhân được tung hoành nhưng vẫn không thể thiếu hợp tác nhóm, như một bộ phim dở giữa hai dòng "chill" và "thép".
Trong lòng cuộc chiến này, sự cân bằng giữa hai chủ nghĩa là điều mà xã hội cần đến. Một công ty phát triển bền vững không chỉ cần những thiên tài đơn lẻ mà còn phải gắn kết như một đội bóng trong các trận "hội thao công ty". Rồi đến gia đình cũng vậy, không thể chỉ có những đứa con "nghịch ngơm" mà cần cả sự hỗ trợ liền mạch để vượt qua từng cơn bão tố từ "đầu tháng lương về".
Nếu cần một "chìa khóa vàng" cho bức tranh xã hội mà không biết mã số là gì, có lẽ công thức kết hợp của cân bằng giữa cá nhân và tập thể chính là câu trả lời. Thể hiện bản thân nhưng đừng quá lố để đừng bị "cô lập trên mạng". Hợp tác nhưng nhớ chừa đường lui cho các ý tưởng cá nhân "sáng chói".
Quả thực, cuộc đấu tranh này không hề có hồi kết, và cũng chẳng cần phải có. Đó là lý do mỗi khi bạn cảm thấy mình bị "úp bô" trước tình hình đời sống xã hội, hãy nhớ rằng bạn không hề đơn độc trong "cõi đời hài hước" này. Cuối cùng, giữa tập thể và cá nhân, chúng ta không cần một kẻ thắng, mà cái chúng ta cần là một xã hội biết cân bằng, để mỗi ngày đều có thể bật cười trước những điều mình trải qua.
Chủ nghĩa quốc gia và niềm tự hào dân tộc: Khi lòng tự tôn lên ngôi
À, chủ nghĩa quốc gia và niềm tự hào dân tộc phải không? Đó là những khái niệm ai khi nghe qua cũng thốt lên: "Ủa gì kỳ vậy trời?" Nhưng mà, hãy thử nhìn nó từ một góc độ khác, nhẹ nhàng hơn như cách ta nhìn một cái bánh bông lan béo ú nhưng vẫn chưa chắc được mời.
Có lần ngồi "tám" giữa giờ nghỉ, một đồng nghiệp của tôi chán đời vì đang luyện phim "xuyên không" bèn hỏi: "Ủa vẫn mệt vì quốc gia với dân tộc sao?". Câu này, sao mà trúng giữa tim đen khi mà ở Trung Quốc, thời nào, đời nào, chủ nghĩa quốc gia cũng như một chiếc áo giáp bảo vệ, mà có khi nặng quá thì lại khiến mình 'nghiêng nem'.
Các bác lãnh đạo từ ngàn xưa đã biết rõ, để đoàn kết 14 tỷ 'chú lính chì', lòng tự hào dân tộc chính là xăng cũng là lửa, sưởi ấm cả lòng tự tôn. Thế nhưng, xăng thì tốt đấy, nhưng mà cháy quá mạnh thì không ổn tí nào. Như kiểu bạn đem lò than về nhà nhưng không biết cách thổi, cuối cùng ngạt thở vì khói.
Theo suy đoán từ những ngày tháng lang thang trên mọi nẻo đường internet, chủ nghĩa quốc gia Trung Quốc bao gồm chính trị, văn hóa, và dân tộc. Ta thử tưởng tượng một buổi họp gia đình mà ở đó mọi người đồng lòng bảo vệ bí quyết làm bánh gia truyền: đó là chủ nghĩa quốc gia văn hóa. Thế rồi một ngày, các thành viên muốn bán bánh ra quốc tế: chủ nghĩa quốc gia chính trị xuất hiện cùng vài biểu ngữ. Nhưng khi ai cũng ôm chặt chiếc bánh quốc dân và nhất quyết không chia sẻ hay thay đổi dù ai nói gì: đó chắc là lúc chủ nghĩa quốc gia dân tộc phát huy mạnh mẽ nhất.
Khi lòng tự hào được kích hoạt, nguy cơ xóa nhòa ranh giới giữa bảo vệ và bảo hộ trở nên rõ rệt. Ai cũng biết cảm giác tự hào khi thấy quốc kỳ tung bay phấp phới trên đấu trường quốc tế, phải không? Nhưng có những lúc, tự hào dân tộc có chút gì như 'vỡ đê' – là khi ta dùng nó để đóng khung mọi lý luận, giống như bỏ một đánh giá vào hộp xà phòng, không cho phát triển.
Nhớ đến câu chuyện ông chú người Trung Quốc từng 'cà khịa' với đồng nghiệp quốc tế, rằng bất cứ ai nghi ngờ sự thịnh vượng của Tổ quốc mình thì nên nghĩ lại trước khi phát biểu. Có những lúc, dù biết 'bậy'' cũng phải ủng hộ high-key chỉ để giữ hình ảnh quốc gia.
Nhưng công bằng mà nói, chủ nghĩa quốc gia và niềm tự hào dân tộc cũng có lúc rất dễ thương. Chúng gợi nhắc ta về gia đình, về những giá trị mà dù đi xa bao nhiêu cũng muốn gìn giữ. Chính những giá trị đó làm nên tính đoàn kết, thúc đẩy sự sáng tạo và tinh thần 'không gì là không thể'.
Cuối cùng, trong thời đại toàn cầu hóa, việc duy trì bản sắc và lòng tự hào dân tộc mà không xuề xòa, không cực đoan chính là thách thức muôn thuở. Ví như bạn vẫn tiếp nối truyền thống làm bánh nhưng cởi mở nhận những cải tiến hiện đại, tinh tế mà không mất chất – đó chính là sự cân bằng, vừa đủ khiến bạn hài lòng! Đối với những ai quan tâm tới việc tránh bị các thông tin trên mạng xã hội làm 'chôn vùi', việc giữ được chính kiến cá nhân là điều vô cùng quan trọng.
