Nguyên nhân tâm lý bạo lực học đường: Khi áp lực học tập và gia đình là thủ phạm chính
Bạn có bao giờ cảm thấy như đang sống trong một phiên bản đời thực của "Cậu Vàng", nơi mà áp lực học tập và thành tích đỉnh điểm đến mức muốn khóc thét, nhưng thay vào đó bạn chỉ lặng lẽ nhai cơm khô và cố gắng không ném bút vào người bạn ngồi cạnh? Hãy tưởng tượng điều này xảy ra mỗi ngày trong một môi trường đầy những 'con sói' hiện diện - đó chính là một phần của thực tế bạo lực học đường chúng ta đang phải đối mặt.
Không phải nói phô trương nhưng thật sự, áp lực học tập chẳng khác nào một chiếc mũi tên Cupid ám chỉ các bé nhẹ dạ. Thay vì bắn mũi tên tình yêu, nó bắn thẳng vào tâm lý của các em, tạo ra căng thẳng không kể ngày đêm. Khi mà chúng ta cứ mãi "cúi đầu nuôi chí lớn", những áp lực vô hình cộng với dòng chảy điểm số lại biến nhiều em thành những 'tay chơi nắm đấm' lão làng.
Nhưng hãy thử nghĩ xem, nếu áp lực học tập là một tay thiện xạ, thì việc thiếu sự quan tâm từ gia đình có lẽ là đối thủ đáng gờm không kém. Tưởng tượng một ngày bạn về nhà và gặp phải cảnh tượng bố mẹ đang bắn liên thanh vào nhau bởi hàng loạt cãi vã nhưng mỗi giây lại quay sang bảo "Con làm bài tập chưa?" Đúng là nhiều lúc chỉ biết thốt lên: "Ủa gì kỳ vậy trời?" Khi mối liên kết gia đình đứt gãy, các em như 'lang thang trên đảo hoang' cần tìm một lối thoát để chứng tỏ bản thân, dù điều đó đôi khi là... nắm đấm với bạn bè.
Theo [nghiên cứu từ ngành Giáo dục](https://giaimamothay.com/tin-tuc/mo-thay-gi/giai-ma-giac-mo-thay-ai-do-bi-an-tu-tiem-thuc), khoảng 70% học sinh có hành vi bạo lực thường đến từ những hoàn cảnh gia đình 'bên bờ vực tan vỡ' hoặc từng chứng kiến giao tranh 'nội bộ'. Với những dấu ấn tâm lý sâu sắc, không có gì khó hiểu khi các em trở thành 'đấu sĩ phòng học'.
Vậy chúng ta có giải pháp gì trong tay để chặn đứng bạo lực học đường? Câu trả lời nằm ở việc "xây dựng nền móng tâm lý mạnh". Can thiệp tư vấn tâm lý cho cả người gây ra hành vi và nạn nhân là điều không thể thiếu. Ngoài ra, cần có sự phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường và gia đình để thực hiện giáo dục đạo đức một cách đồng bộ. Chỉ khi nào chúng ta tạo dựng một văn hóa yêu thương thay thế cho những mô hình đối đầu thì mới làm dịu đi 'cơn giông tố' trong tâm trí các em.
Hãy nhớ, thế giới này có lẽ không dễ dàng, nhưng không phải không thể với một chút lòng kiên nhẫn và yêu thương. Ai cũng từng 'bỏ bút vì bị áp lực', nhưng quan trọng là sau đó bạn có học được cách cười để ngẩng đầu lên khỏi... bô.
Hệ quả của tâm lý bạo lực học đường
Chào mừng các bạn đến với thế giới của... bạo lực học đường, nơi mà mọi pha đấu trí đến từ phim 'Toán học phát sóng vào thứ Hai' có vẻ như chẳng là gì so với những cú đấm xuyên... cảm xúc. Thật vậy, bạo lực học đường không chỉ tạo ra những vết thương trên thân thể mà còn xé nát 'hệ điều hành' tinh thần của các bạn trẻ. Ủa, mà sao thế nhỉ?
Đầu tiên, hãy nói về những vết thương thể chất nhan nhản từ những trận "võ thuật" trong sân trường, hay những lần "sáng tạo" cùng ghế nhựa bất chợt bay tới. Nhưng chúng ta cần nhớ, nỗi đau đâu chỉ nằm lại trên thân thể; đây, nỗi đau tinh thần mới là đứa trẻ bướng bỉnh không chịu rời đi, với những khuya không ngủ được vì căng thẳng, hay phải làm bạn với trạng thái mất tự tin đến tạm biệt luôn ước mơ bóng bẩy. Nghiên cứu từ nhiều nguồn uy tín cho thấy, không ít những người trẻ đã phải giật mình thức dậy khi nhớ lại những năm tháng bị "úp bô chưa kịp phanh" ấy.
Nhưng không dừng lại ở đó, hệ quả của bạo lực học đường còn lan rộng như bức tranh tự vẽ của xã hội hiện đại - oh wait, như một loại virus lan nhanh mà không cần có Wi-Fi. Điều này làm "đô thị hóa" môi trường học tập trở nên không an toàn. Học sinh đến trường nhưng đếm số ngày để trốn học nhiều hơn là đếm ngón tay, và bởi vì sao? Một môi trường không an toàn không khác gì một cuộc thi thử 'fortnite' giữa đời thực.
Không gian mạng không chịu kém cạnh trong 'cuộc đua' này, khi cũng góp một 'chân' không nhỏ trong việc lan truyền bạo lực. Từ những video "quay lén" những cảnh bạo lực cho đến các chiến dịch tiêu cực được lập lên từ những chiếc điện thoại thông minh nhưng lại thiếu đi sự thông minh cảm xúc. Các nạn nhân chẳng còn nước mắt để khóc khi phải đối diện với sự cô lập trên mạng xã hội—nơi những "like" đôi khi chỉ là những lời đe dọa trá hình.
Các hành vi bạo lực này phản ánh tiêu cực không chỉ trong học đường, mà còn trong bức tranh toàn cảnh xã hội. Có một sự kỳ vọng từ các bạn rằng gia đình sẽ là nơi an ủi, nhưng nhiều khi lại là sân khấu chính của những mâu thuẫn. Với 70% hành vi bạo lực bắt nguồn từ những gia đình có hoàn cảnh đặc biệt, bạo lực học đường chỉ là phần nhìn thấy của một tảng băng chìm đầy những căng thẳng gia đình.
Và chúng ta thắc mắc, làm sao để bức tranh tương lai được tô màu sáng hơn? Câu trả lời vẫn là: phối hợp chặt chẽ giữa nhà trường, gia đình và xã hội. Một môi trường giáo dục lành mạnh không thể thiếu nếu chúng ta muốn những cặp mắt trẻ thơ thay vì nhìn vào khoảng tối u ám, lại sáng lên trước tương lai tươi đẹp. Để kết lại, như một influencer chuyên bị 'úp bô', tôi cũng phải thừa nhận rằng, để chống lại bạo lực học đường, tất cả đều cần một sự hợp tác đầy tình yêu thương chứ không phải đôi găng đấm bốc.
Giải pháp giảm thiểu tâm lý bạo lực học đường
Nếu bạn đã từng học qua những giai thoại đầy cảm hứng như “nhất quỷ, nhì ma, thứ ba học trò” và nghĩ rằng mình đã sẵn sàng đối mặt với những cảm xúc bồng bềnh của tuổi teen, thì… xin chia buồn! Có thể bạn đã chỉ đang 'ủn' nhẹ một cánh cửa dẫn vào thế giới của tâm lý bạo lực học đường. Đây đích thực là một vũ điệu tango đầy nghịch lý với những áp lực nội tại và ngoại tang, nơi học trò phát tiết bằng màn 'úp bô' bất ngờ nhất từ trước đến nay.
Đầu tiên, không thể không nhắc đến gia đình, một đơn vị xã hội đầy tự hào có khả năng... biến cuộc đời con cái thành tập phim truyền hình không hồi kết. Thống kê chỉ ra rằng 70% học sinh có hành vi bạo lực xuất phát từ hoàn cảnh gia đình như bố mẹ ly hôn hoặc chứng kiến bạo lực. Chà, ai bảo đi tìm hiểu gia phả không thú vị nào? Những nút thắt 'sang giai' của gia đình chính là những bài giảng đạo đức và nhân cách mà chẳng có lớp học kỹ năng sống nào thay thế được.
Tương tự với nhà trường, chỗ nơi mà học sinh dành phần lớn thời gian nhâm nhi cà phê... sách vở, cần đóng vai trò như một trạm sạc cảm xúc. Bằng cách tổ chức các buổi giáo dục tích cực, học sinh có thể học cách giải tỏa căng thẳng lành mạnh, từ đó bớt buồn bực đến việc phải đi 'úp bô' bạn bè.
Thế còn việc hỗ trợ tâm lý? À, bạn có thể hình dung như việc mở một quầy cà phê trừu tượng ngay giữa giờ ra chơi, nơi các em có thể tựa như nắn nón đọc mã genre phim... tâm lý của chính mình. Trường học nên xây dựng các chương trình tư vấn tâm lý, phát hiện sớm các 'block plot twist' tiêu cực.
Cái cuối trong menu giải pháp chính là đẩy mạnh công tác tuyên truyền. Ôi chao, hẳn nhiên cần sự đồng bộ giữa trường- gia đình- xã hội để phong thanh những thông điệp rằng bạo lực học đường không 'hot' tí nào đâu. Nào, đặt tay lên tim và thốt lên lời hứa rằng chúng ta sẽ không gian lãng mạng tinh túy này!
Và hãy nhớ, mọi cánh cửa đều mở ra hai chiều. Chúng ta không chỉ cần hướng tới các giải pháp mà cần giữ cho tâm lí bản thân thư thái giữa 'bốn bề vũ trụ'. Có như vậy, mới tháo 'úm ba la' được tấm vải bạo lực ra khỏi không gian học tập.
Vai trò của gia đình trong tâm lý bạo lực học đường
Chúng ta thử múa phím một tí về chuyện gia đình và bạo lực học đường nhé! Đối với nhiều bạn trẻ, gia đình giống như trạm xăng, là nơi nạp năng lượng để tiếp tục chạy hết mình trên con đường học vấn. Nhưng ôi! Chuyện đời vốn không như là mơ, đôi khi trên đường đời, bạn bị bơm xăng nhầm loại, chẳng mấy chốc mà bốc khói ù ù.
Như khảo sát từ Bộ Giáo dục và Đào tạo Việt Nam, tới tận 70% học sinh có biểu hiện bạo lực đều xuất phát từ gia đình có hoàn cảnh 'đặc biệt' – một từ nghe rất lấp lánh nhưng thường không mấy thú vị. Ly hôn, chứng kiến bạo lực gia đình, hoặc thiếu tình thương từ cha mẹ – những thứ mà ngoài đời thực không hề lung linh như phim Hàn Quốc. Gia đình lộn xộn, các em học sinh sống trong một 'chiến trường tâm lý' nơi mình là lính đầu tiên bị đẩy ra mặt trận. Thay vì học hỏi, các em lại bị đẩy vào một trò chơi 'tiềm thức, ai mạnh hơn ai'.
Hãy nghĩ đến những đứa trẻ đang chen chúc trong thước phim Disney mơ màng của Netflix, và bất ngờ bị úp bô bởi thực tế 'ly tán – có mặt'. Trong khi mọi bộ phim đều có cái kết có hậu thì ngoài đời thực, tôi cũng chỉ biết gửi gắm một cái nhún vai bất lực mà thôi.
Gia đình lẽ ra mang lại sự an toàn tinh thần, là nơi để say goodbye mọi áp lực ngoài kia. Nhưng nếu gia đình mình là nơi suốt ngày như phiên bản thực tế của chương trình 'Drama House' thì ôi thôi, đường đến bạo lực học đường ngắn lại một cách đáng ngạc nhiên. Nói một cách khác, cái đúng đắn nhất mà cha mẹ có thể làm không phải là download hàng tá app học tập siêu xịn sò, mà là làm một bộ phim ý nghĩa về yêu thương và tôn trọng.
Giữa mê hồn trận áp lực cuộc sống, cha mẹ đóng vai trò như một chiếc lều nhỏ vững chắc chắn cho con cái, chính họ là người đóng vai gương mẫu; tiếng nói của cha mẹ không thể bị 'mute' dễ dàng. Nói đi cũng phải nói lại, cái việc nhà trường dạy học rèn đức cũng chỉ là "quăng chiêu" chứ không thể nào thay thế nổi sân khấu tiệc trà gia đình.
Tóm lại, không chỉ là người quan tâm từng điểm số, cha mẹ còn cần hiểu rõ nỗi lòng từng đứa trẻ. Gia đình không chỉ là những người cùng chia sẻ mỗi bữa cơm mà còn là một ê cuốn phim dài tập mà mỗi tập lại phải hài hước hoá mới sống sót được. Đến lúc đó, chúng ta có quyền mơ một thế giới khi 'bạo lực học đường' không còn là một cái tiêu đề đen tối mà là một tiếng cười không đầu không cớ trong một trận chuyện phiếm.
