Cảm giác tự ti trong Tâm lý học Adler
Chào các chiến hữu đã lỡ chân vào bài viết này, đừng vội vàng đóng tab nhé, vì hôm nay chúng ta sẽ nói về một đề tài khá thú vị: cảm giác tự ti trong Tâm lý học Adler. Thú thực, nếu có một nghề nào đó yêu cầu phải master cảm giác này, chắc tôi được phong chức... Giám đốc tự ti với hơn chục năm kinh nghiệm! Nhưng cứ an tâm, chúng ta sẽ mổ xẻ nó bằng một cách lạc quan nhất có thể.
Đã bao giờ bạn cảm thấy mình như một hạt bụi phù du, lạc trôi giữa đời hệt như lời bài hát AC (Anh Chưa nổi nếu không nhờ mấy pha úp bô để đời nhau?) Cảm giác này không hề xa lạ với bất kì ai trong chúng ta, và Alfred Adler, người sáng lập Tâm lý học cá nhân, đã giúp chúng ta “trông rõ bản chỉ số EQ” của nó qua cái gọi là phức cảm tự ti.
Theo Adler, không có cảm giác tự ti ở mức độ nào là bình thường cả, hắn luôn chiếm một mảnh đất trong tâm trí ta. Nhưng thay vì coi đó như một điểm yếu, ông lại nhìn thấy đó là động lực giúp con người không ngừng phấn đấu và hoàn thiện chính mình. Một động lực từ nỗi đau, nhưng nếu xử lý khôn khéo, chúng ta có thể chuyển hóa nó thành động lực để vươn lên cao hơn trong cuộc sống. Thật thú vị, phải không?
Hãy thử tưởng tượng cảm giác tự ti là một người bạn đồng hành bất đắc dĩ, giống như tài xế Nga xe ta mới đặt. Ông ấy cứ cà khịa bằng câu: "Này, bạn không tốt như những người khác đâu!", nhưng chuyến đi cùng bạn lại kéo dài hết cuộc đời. Nếu biết xử lý lời châm chọc đó, bạn sẽ thôi lo sợ mà bắt đầu tập trung vào chính bản thân mình, từ đó không ngừng hoàn thiện và đạt được những điều to lớn.
Tuy nhiên, cần lưu ý rằng, nếu cảm giác tự ti này quá mức, nó dễ dàng biến thành một mầm mống xấu xa, khiến bạn thu mình lại, không hòa nhập xã hội, hoặc tệ hơn, bạn bỗng muốn trở thành một Superman/Superwoman... bằng mọi giá, bất chấp hậu quả. Đây chính là lúc bạn cần cảnh giác, không cho phép cảm giác tự ti kiểm soát hoàn toàn cuộc sống của mình.
Sự ảnh hưởng của cảm giác này mạnh nhất có lẽ là trong độ tuổi thanh thiếu niên – giai đoạn mà ai trong chúng ta cũng trải qua, với cảm giác "không xứng đáng" hoặc "kém cỏi" so với bạn bè, dễ dẫn tới những quyết định cảm tính và... dở hơi. Dĩ nhiên, không chỉ thanh thiếu niên, mà ngay cả đàn ông trưởng thành cũng không tránh khỏi tác động của mặc cảm tự ti, khi xã hội bỏ lên vai họ một chiếc "áo giáp nam tính" nặng trịch, khiến họ chỉ mải miết cố gắng thể hiện sự vượt trội.
Vậy làm thế nào để vượt qua thách thức này một cách "xoắn não" nhất? Đơn giản thôi – hãy đối diện với bản thân, hiểu và chấp nhận rằng tất cả chúng ta đều có khiếm khuyết và điều đó không làm giảm giá trị của bạn. Bạn có thể... bỗng dưng tự đứng dậy, cười mỉm với cảm giác tự ti và hô vang: "Tôi nhất định sẽ không đầu hàng!". Đồng thời, hãy luôn nhớ rằng bạn không đơn độc, đâu đó trong cuộc đời hài hước này, có rất nhiều người cùng bạn chống chọi với những nỗi đau qua khóc cười trong một dòng trạng thái.
Cuối cùng, tụi mình đã đi qua một vòng tròn tự ti, từ cảm giác yếu kém đến động lực phấn đấu. Hy vọng rằng những chia sẻ của Biupbo sẽ giúp bạn thấy nhẹ nhõm và thêm phần quyết tâm "lột xác" thực sự cho bản thân mình. Và hãy nhớ rằng, cuộc đời chỉ thực sự "ngầu" khi ta biết ôm niềm đau, chứ không phải chạy trốn nó.
Ý Nghĩa Xã Hội Trong Tâm Lý Học Adler
Nếu xem cuộc sống là một sân khấu lớn, thì mỗi chúng ta đều đóng vai diễn của riêng mình trong vở kịch đầy ly kỳ này. Đó cũng là cách mà Alfred Adler nhìn cuộc sống, với một góc độ tươi vui và chẳng kém phần châm biếm: Con người chúng ta, dù có thích hay không, đều đang diễn xuất trên sân khấu xã hội và nhiệm vụ của chúng ta là làm cho vở kịch này trở nên hấp dẫn hơn bằng cách góp sức và hợp tác với nhau.
Adler từng nhấn mạnh rằng, cuộc sống không chỉ có riêng bản thân mình, mà luôn gắn liền với cộng đồng. Ý nghĩa xã hội (hay còn được gọi là cảm giác cộng đồng) vì thế trở thành một yếu tố quan trọng trong học thuyết của ông. Hãy thử nghĩ về nó như việc chúng ta đang lái xe trên xa lộ cuộc đời. Ai cũng có đích đến, nhưng sự thật là không ai lái xe một mình. Đôi khi, chúng ta cần rẽ phải rẽ trái để nhường đường hoặc đồng hành cùng những chiếc xe khác. Đó cũng giống như cách cảm giác cộng đồng vận hành: Chúng ta phát triển, hoàn thiện bản thân không chỉ vì lợi ích cá nhân mà còn vì lợi ích chung.
Trong thế giới làm việc, ý nghĩa xã hội rõ ràng là huyết mạch giúp duy trì động lực và năng suất. Chuyện kể rằng, có người từng nói "Nếu muốn đi nhanh, hãy đi một mình; muốn đi xa, hãy đi cùng nhau". Điều này đâu có khác gì lời của Adler rằng cảm giác cộng đồng chính là động lực thúc đẩy mỗi chúng ta. Chúng ta không đơn thuần chỉ làm việc vì bản thân mà còn để làm cho thế giới xung quanh tốt đẹp hơn. Và nếu bạn đang làm việc trong một công ty, việc bạn nhận ra giá trị của mình trong tổ chức có thể đem lại không chỉ thành công mà còn cả sự thỏa mãn trong tâm hồn.
Nhưng khoan, để tôi làm rõ một chút nhé, không có ý bảo bạn phải sống 'dĩ hòa vi quý' mà quên đi bản thân mình đâu. Tự ti thì ai cũng có, nhưng việc bạn biến nó thành động lực, phấn đấu cùng cộng đồng hóa ra lại là chìa khóa cho sức khỏe tinh thần và sự thành công. Ai nói rằng bạn không thể vừa thành công, vừa vui vẻ và có trách nhiệm với cộng đồng? Dẫn lời Adler, sống vun đắp và trách nhiệm với người khác giúp chúng ta cảm thấy hạnh phúc sâu sắc hơn.
Tóm lại, ý nghĩa xã hội theo tâm lý học Adler không phải là hình bánh vẽ trên bầu trời mà là cách để chúng ta chứng minh bản thân qua những mối tương tác hàng ngày. Đó là việc chúng ta làm nên lịch sử cá nhân bằng cách kết nối với người khác, dù đôi khi, việc này chẳng hề dễ dàng chút nào. Vậy nên lần tới, nếu cuộc sống có úp bô từng gã người hùng bước sang phía tối của mình, hãy nhớ rằng vở kịch chưa kết thúc đâu. Chưa ra khỏi sân khấu, bất cứ ai cũng đều có cơ hội để tỏa sáng một lần nữa.
Khác biệt giữa Tâm lý học Adler và Freud
Ông Freud chắc đang ngồi gõ đầu tóc xù mà tự hỏi tại sao bỗng dưng tên mình lại xuất hiện cạnh ông bạn Adler trong một bài viết cuốn hút đến thế này. Chậc, biết sao được, là tại hai anh đều là hoàng tử của thế giới tâm lý học đây mà. Nhưng hãy từ từ đọc qua đôi chút để hiểu vì sao câu chuyện của họ lại khác nhau 'loèn oèn' đến vậy. Và nếu bạn cảm thấy bài viết này ngoài kiến thức mở mang, còn làm bạn bật cười chẳng lí do thì thật tốt, còn không thì... cứ đọc tiếp xem!
1. Khát vọng và Ước mơ: Đối với bác Freud, động lực chính của con người đều là mấy thứ bản năng vô thức, ai nghe xong cũng hơi bất ngờ trừ khi họ là fan cuồng của serial "Freud-eraan". Trong khi đó, Adler bảo rằng con người chúng ta sành điệu hơn nhiều. Chúng ta bị thúc đẩy bởi mục tiêu và ý chí vượt qua cảm giác tự ti để trở thành nhân vật chính của cuộc đời mình, một kiểu anh hùng mảnh dẻ nhưng tạo được phép màu đấy nhé!
2. Quan điểm nhân cách: Đối với Freud, tâm lý con người là một thiên truyện phức tạp giữa bản năng, cái tôi và cái gọi là phần lương tâm thần thánh. Không biết bạn nào đã kịp tóm gọn đoạn đó thành hình tượng tam giác chưa nhỉ? Về phần mình, ông Adler nói 'E hèm, để tôi phát biểu vài câu cay đắng...': Ông thấy nhân cách chúng ta là một khối chỉnh thể; chúng ta không bị giằng xé bởi những mâu thuẫn nội tại như trong một cuộc nội chiến nho nhỏ đâu.
3. Vấn đề xã hội: Nếu hỏi ai đó trong phòng họ có thích vào những câu lạc bộ 'lợi ích xã hội' không? Freud có thể bật mí một chút để mọi người mường tượng về các xung đột vô thức hơn, trong khi Adler lại không quên nhấn mạnh tầm quan trọng của việc hòa nhập và đóng góp cho xã hội (hoan hô Adler, có một fan hâm mộ kìa!).
4. Ảnh hưởng gia đình: Freud, trong niềm mất mát của một chiếc ghế nhà Freud, có thể không chú trọng nhiều đến thứ tự gia đình lắm, nhưng Adler lại lịch sự, đầy khoa trương nghiên cứu cụ thể làm rõ thứ tự sinh con sẽ ảnh hưởng ra sao đến nhân cách của từng đứa trẻ. Đây không phải bài nghiên cứu đông lạnh đâu nhé, nó thực đấy!
Và điều mấu chốt là: dành cho những ai đã đi du lịch tâm lý cùng Freud. Hồi quy lại, ông dạy ta đào bới sâu tận mớ ký ức đóng băng từ thời thơ ấu. Trong khi Adler, bằng khí chất ngông nghênh thường thấy, chỉ cần ta nhìn về phía trước, sắn tay áo và viết tiếp câu chuyện cuộc đời đang chờ ở phía trước.
Ứng dụng thực tiễn của Tâm lý học Adler trong tư vấn tâm lý
Đối với ai từng bị đời úp bô khi vô tình chọn sai cỡ dép, thì tư vấn tâm lý có thể là một liệu pháp cứu cánh. Nhờ lối chơi chữ đầy hài hước của Alfred Adler, chúng ta giờ đây chẳng cần phải tậu một đôi giày size XL để đi mòn trên đời mà vẫn có thể tự tin là chính mình! Liệu pháp này như một 'cổ máy thời gian' đưa bạn quay về bản chất của vấn đề, để rồi từ đó học cách sống hài hòa hơn. Cảm giác tự ti theo Adler không phải điều gì đó cần che giấu mà ngược lại, đó chính là nguồn năng lượng không bao giờ hết của cuộc đời bạn. Thay vì tự hỏi ‘Ủa, sao đời nó oánh mình thế này?’ chúng ta học cách biến nó thành động lực để ‘gồng mình’ kiểu đầy tự hào.
Một nghiên cứu gần đây cho thấy tư vấn tâm lý Adler giúp cải thiện mối quan hệ cá nhân và xã hội một cách đáng kể. Bằng sự tập trung vào cách tương tác với người khác, chúng ta được 'khóa sổ' vài trang ‘sai lầm’ để mở ra vài trang ‘tương lai’ sáng ngời hơn. Nghĩ đến thời gian bạn dành để 'đấu khẩu' với đồng nghiệp chỉ vì chẳng ai chịu nhường chỗ cho mình ở máy pha cà phê, giờ đây bỗng dưng thấy nhẹ lòng hơn. Thay vào đó, hãy thử đồng cảm với bản thân hơn từ góc nhìn của Adler, giống như khi bạn tự nhiên thấy 'Cà phê là thứ tao cần, chứ không phải drama!'
Trọng điểm của tư vấn Adler là cách chúng ta đối diện với nỗi đau tâm lý. Trong khi Freud thích 'đào bới' tiềm thức, Adler lại hướng tới mục tiêu sống có ý nghĩa. ‘Đừng để hạnh phúc của mình phải ‘hẹn gặp’ mãi khi phép trừ đã rõ ràng!', ông nói. Người ta từng bảo nhau biến cái gương trong túi thành bức tường để tự nhìn nhận và phát triển bản thân. Và không, đây không phải là câu chuyện về bóng đá mà là về cách chúng ta khắc phục cảm giác thua kém.
Để giảm bớt áp lực khi thứ Hai tới đúng lịch trực, hãy thử áp dụng tâm lý học Adler: lấy cảm giác tự ti để biến thành kế hoạch mới. Đặt mục tiêu nhỏ nhưng cụ thể và cảm nhận sự chuyển đổi từ: ‘Ủa, mục tiêu gì mà thấy phát chán’ sang ‘Mục tiêu là vì mình, chứ đâu có ngược lại!’. Giờ đây, 'những ngày đầu tuần uể oải' có thể trở thành 'ngày thứ Hai nhẹ nhàng nhưng không… nhạt nước mắm'.
Tổng kết lại, ứng dụng của tâm lý học Adler trong tư vấn tập trung vào việc giúp con người xây dựng mối quan hệ tích cực, thúc đẩy ý thức bản thân và vượt qua khó khăn nội tâm. Không chỉ đơn thuần là 'bước ra khỏi vùng an toàn', mà chính bạn là người định nghĩa và thiết lập chuẩn mực 'an toàn' mới cho mình. Đó là một thái độ sống chủ động, tinh thần cộng đồng mạnh mẽ, để mỗi lần bị 'úp bô', bạn lại hiểu thêm về cách cười ngẩng đầu lên mà không quên phải 'sút vào' ít bài học cho cuộc đời.
