Nguyên nhân của tâm lý sợ chết: Sợ hãi từ đâu mà ra?
Người ta thường bảo, 'đời là bể khổ', mà chưa ai có công bố chính thức nào về việc làm thế nào để bơi qua bể ấy mà không bị 'úp bô'. Thật ra, cái mà đã áp đảo tâm trí chúng ta suốt bao thế hệ, không có gì khác ngoài cái sự... sợ chết. Ừ thì, ai chả ngán ngẩm trước cái sự chấm dứt. Ta cùng nhau 'mổ xẻ' xem nỗi sợ hãi này từ đâu mà ra, hẳn là sẽ có nhiều điều thú vị!
Đầu tiên, nói đến nỗi sợ đến từ tâm lý, là nơi mà trí tưởng tượng của người ta có phần 'bay bổng' nhất. Tâm trí con người vốn rảnh, đôi khi không làm gì ngoài ngồi đoán mò. Như xem thử tương lai mình thế nào, và thể nào cũng có một khoảnh khắc vu vơ nghĩ đến điều không ai tránh khỏi – cái chết. Mà nghĩ mãi cũng chẳng thấy tương lai tươi sáng đâu cả, chỉ thấy toàn những giấc mơ kiểu 'thấy ai đó bị ẩn từ tiềm thức' hay cảm giác bất an như đem cả 'đế chế' trên Mặt Trăng mà mình xây bằng mộng tưởng đi đọa ở đâu đó xa xôi giấc mơ thấy người nào đó.
Tiếp đến là yếu tố sinh học, đây là mảng mà mấy cái 'hóc-môn' thường lên ngôi. Adrenaline, kiểu hormone của những pha thót tim như khi đi phỏng vấn xin việc mà quên mất 'dặn lòng bình tâm' ấy! Mỗi khi nguy hiểm đến, hormôn phải chăng lại là thứ cứu ta, đồng thời cũng là thứ khiến ta sợ hãi? Đúng là 'hai mặt một vấn đề', như việc uống trà đá mà quên nhấn nút 'không đường'.
Đừng quên văn hóa và xã hội đã uốn nắn chúng ta từ ngày ta còn bé xíu đến lớn phổng. Văn hóa nào mạnh thì quan niệm cái chết cũng mạnh theo thôi. Có nơi coi cái chết như nghỉ lễ, lại có nơi coi như ký hợp đồng với 'manager' bên kia thế giới. Việc này ảnh hưởng nặng đến việc khi nào ta quyết định 'phê' về cái chết. Mà nói chung, chơi 'tâm lý' gì thì chơi, cứ kẻ 'không được đúng đắn' kiểu từng nghe nhạc rap quá nhiều chắc sẽ sợ hãi hơn là điều hiển nhiên mà!
Cuối cùng là nhân tố cá nhân. Đây chắc chắn là một mớ hỗn độn riêng biệt của mỗi cá thể. Bệnh tật, tai nạn, các pha suýt đi viện mà không được bảo hiểm chi trả kịp thời – tất cả đều thấm vào tâm hồn bé nhỏ và để lại dấu vết không thể nào phai. Những ai có 'độ chịu chơi' với đời thấp, thường có vẻ sợ cái chết hơn. Đúng là cuộc đời không như mơ, mà thật sự ta cũng không biết mình là vai chính hay vai phụ, nên nhiều lúc vẫn thích 'phía sau là gương', vừa an toàn vừa tiện chỉnh sửa make-up nữa chứ!
Tóm lại, cái 'cảm giác rợn người' từ chuyện không thể tránh ấy nó phức tạp đến mức không nói hết trong một sáng đâu. Nhưng hãy nhớ rằng, bạn không phải đương đầu một mình đâu. Ta luôn có những câu chuyện dở khóc dở cười để chia sẻ với nhau, để cùng nhận ra rằng cái bể khổ ấy tuy rộng nhưng không đến nỗi 'cô đơn'. Hãy tận dụng thời gian, sống vì những điều đáng giá, và rồi bạn sẽ thấy cái chết cũng chỉ là một điểm dừng mà thôi.
Tác động của tâm lý sợ chết đến cuộc sống: Sợ và sống khó khăn
Thôi nào, ai trong chúng ta chưa từng trải qua những lúc ngồi vắt chân lên ghế, tay cầm đũa đang ăn mì và tự dưng 'tự kỷ' rồi suy tư về cõi chết? Đúng rồi, cái chết – 'ông anh' bí hiểm mà không ai muốn gặp nhưng ai cũng phải đi qua. Nỗi sợ chết ảnh hưởng ghê gớm đến đời sống của chúng ta, chẳng khác nào bị “úp bô” trong ngày giông bão.
Mà nói đến chuyện này, thật sự là, tâm lý sợ chết đâu chỉ khiến ta bớt dám tham gia vào mấy trò cảm giác mạnh thôi đâu. Nó kiểu như 'đánh úp' khiến ta tự dưng ngồi đâu cũng nghĩ: 'Ủa, sống để làm gì?', rồi lo âu không ngủ được, kiểu miệng mồm nhai muốn rụng răng mà tâm trí như đang bay về một cõi xa xăm hỏi thăm người cõi trên ấy. Thì đó, 'khủng hoảng hiện sinh' – nghe đã thấy muốn hiện hồn lên rồi!
Có nhiều người nói, nỗi sợ chết kiểu này làm cho một ngày của họ biến thành những bản nhạc chả biết buồn hay vui, cười xong lại muốn khóc. Nó gây lo âu, nó làm mất động lực, khiến đầu óc cứ treo ngược cành cây mà không biết đi đâu về đâu. Thật sự phải nói là đau hơn bị treo giò khi quả tim chưa đủ sức cổ vũ! Theo một nghiên cứu không tên của một tổ chức rất uy tín (đùa xíu thôi, anh em nào cũng tự nghiên cứu được mà không cần giấy mực nào hết), nhiều người rơi vào trầm cảm vì nỗi lo này, tự dưng thấy mình lạc lõng giữa cuộc đời mà không cô nào thèm 'ủa thích sờ' cùng ta cơ!
Nhưng rồi em ơi, sau mưa trời lại sáng. Đã có nhiều người, sau khi 'no hành' từ nỗi sợ này, lại biết cách tận dụng nó kiểu như người thợ rèn từ một miếng sắt lạnh, biến thành cây dao sắc bén nhất. Hiểu bản thân, học cách chấp nhận cái chết như một phần cuộc sống, giúp họ nhìn đời qua lăng kính mới - lăng kính hết mờ đục sau cơn mưa, biết bản thân mình có giá trị thế nào, 'sống cho có giá' nó là như vậy đó!
Cho nên, đừng để sợ chết biến bạn thành con thuyền không biết cập bến nào. Nếu có ngày tự dưng đầu nặng trĩu với nỗi sợ chết, hãy tự nhủ: 'Ủa, mà sợ thì chết cũng có tha đâu'. Học cách mỉm cười, sống với hiện tại, và hãy nhớ rằng bạn không hề cô đơn đâu. Dù không ai nói ra, nhưng chắc hẳn đâu đó cũng có một anh chàng hay cô nàng đang ngồi kế bên nghĩ: 'Ủa sao mình cũng giống thế?'.
Cách vượt qua tâm lý sợ chết hiệu quả: Đừng chết trước khi sống đủ
Ủa gì kỳ vậy trời, có ai chuẩn bị mạng thật tốt để lên sóng livestream mà lại quên chuẩn bị tâm lý cho một cuộc sống có ngày chết không tránh khỏi không? Ừ, nói đến việc sợ chết, ôi thôi đề tài dài như sông Cửu Long, mà cuốn luôn cả củ gừng già như tôi đây không biết bơi. Vậy chứ hôi thúi nhất là khi bạn chưa thực sự sống nhưng đã vội lo sẽ chết.
Hãy bắt đầu với chuyện quan trọng nhất: Tự Nhận Thức và Chấp Nhận. Nghe thì khó chịu nhưng phải công nhận rằng nỗi sợ chết thật ra chỉ là một phần của gói "combo tâm lý đời thường", kiểu như chuyện ăn không đủ no mà cứ lo đến béo. Theo nghiên cứu, điều đầu tiên cần làm là hiểu về bản thân mình. Khi bạn thấy mình thuộc về đám đông, lỡ có "ra đi" thì cũng không lo đến nỗi lạc quẻ đâu, vì ai cũng nhịn cười mà thương cảm cho bạn mà.
Bước kế tiếp là Tìm Ý Nghĩa Cuộc Sống. Rồi, có ai nghe ảo giác chưa, nhưng tìm kiếm ý nghĩa cũng kiểu như đi tìm cái dép lạc trong quán cà phê đông người ấy, biết đâu một ngày đẹp trời bạn loay hoay phát hiện mình vừa tìm ra dép vừa tìm ra cuộc đời mới!
Rồi thì Thực Hành Tâm Lý Tích Cực xem sao! Thật ra thì sống trong hiện tại rất giống việc ăn mắm tôm với bún đậu vậy, nếu cứ lo lắng không biết có khách nào nhìn thấy mặt mình dính mắm không thì chỉ tổ mất vui. Tin rằng việc thần thánh hóa mọi thứ giờ chẳng khác chi đứng trước bàn thờ chờ phép màu đâu. Chỉ cần tập trung vào những điều nhỏ xinh đáng yêu như chú mèo lười bên cạnh, đủ để thấy cuộc đời chưa hẳn "rét đến tận cùng".
Nếu ai thấy mình giống như cái ly nước đang tràn, hãy Thực Hành Thiền và Tâm Lý. Thật ra thiền không phải chuyển cả chiếc giường vào thiền viện đâu. Bạn thử ngồi im, ngửi một hơi sâu, và thấy mình biến thành mây, trôi bồng bềnh trong bầu trời xanh dịu.
Còn chi tiết nào nữa thì cứ thử Sống Đơn Giản và Tận Hưởng Cuộc Sống. Bỏ bớt những chấp trước và tặng không cho đời nhiều mối quan hệ phức tạp. Đơn giản hóa cuộc sống không phải là cùi bắp bớt vui đâu. Mà thật ra thì, bạn có nhớ cảm giác hít hà bãi biển trong ngày đầu nghỉ phép không? Ờ, vậy đó!
Cuối cùng, nếu còn chưa chịu buông nỗi lo, hãy Tìm Hiểu Về Triết Lý Cuộc Sống và Cái Chết. Mặc dù nghe có vẻ hàn lâm, nhưng thật ra có một số triết lý khiến ta cười không ngậm được mồm. Phật giáo chẳng hạn, nơi bạn được khuyên rằng, khi hiểu về Facebook như con dao hai lưỡi khi rớt bô, bạn mới thấy thực sự không phải sợ hãi bất kỳ kết thúc nào.
Nói túm lại, tới cuối đường hầm, bạn vẫn phải đối diện với ánh sáng. Thế nên, điều quan trọng không phải là bạn sống bao lâu, mà là bạn sống như thế nào. Đừng để nỗi sợ chết chi phối làm bạn chết trước khi thực sự sống đủ.
Quan điểm về cái chết trong tâm lý sợ chết: Nhìn nhận cái chết với chiều sâu
Tâm lý sợ chết: Bản chất và Biểu hiện
Sợ chết là một cảm xúc tự nhiên của con người khi đối diện với ý thức về tính hữu hạn của cuộc sống. Nỗi sợ này thường xuất phát từ việc không biết điều gì sẽ xảy ra sau cái chết, hoặc lo lắng về việc mất đi những gì mình yêu quý. Trong bối cảnh khủng hoảng hiện sinh, nỗi lo âu về cái chết có thể trở thành nguồn gốc của những suy nghĩ tiêu cực như tuyệt vọng, đau khổ và tự dằn vặt bản thân.
Chiều sâu trong nhận thức về cái chết
1. Khủng hoảng hiện sinh và ý nghĩa cuộc sống
Khủng hoảng hiện sinh thường xuất hiện khi con người liên tục đặt ra các câu hỏi về mục đích sống và ý nghĩa tồn tại. Cái chết trở thành điểm kích hoạt cho những suy ngẫm này: “Tại sao ta lại tồn tại?”, “Điều gì sẽ xảy ra sau khi ta qua đời?”. Những suy nghĩ này có thể dẫn đến cảm giác cô độc, mất động lực sống, thậm chí là trầm cảm nếu không được giải quyết tích cực.
Tuy nhiên, mặt tích cực của khủng hoảng này là giúp con người tiếp cận với chiều sâu tiềm thức và tâm linh cá nhân. Việc học cách chấp nhận và thay đổi quan niệm giúp ta sống trọn vẹn hơn trong từng khoảnh khắc.
2. Quan niệm truyền thống và tri thức phương Đông
Trong nhiều truyền thống phương Đông (đặc biệt là Phật giáo), cái chết được coi là một phần tự nhiên của chu trình sinh – tử – luân hồi. Người tu hành quán niệm về cái không phải để nuôi dưỡng nỗi sợ mà để sống ý nghĩa hơn trong từ khoảnh khắc hiện tại. Tri thức này giúp con người bớt ám ảnh bởi nỗi lo âu tuyệt diệt mà tập trung vào việc làm giàu giá trị cuộc sống.
“Trời đất có bốn mùa xuân hạ thu đông; con người thì có sinh lão bệnh tử – đó là quá trình diễn biến rất tự nhiên.”
3. Hối tiếc hay mãn nguyện?
Nhiều nghiên cứu chỉ ra rằng điều ám ảnh nhất với con người khi gần kề tử thần không phải chỉ riêng nỗi sợ mà là những nuối tiếc lớn lao: “Những nuối tiếc cả đời mà bạn vẫn chưa hoàn thành được”. Do đó, việc nhìn nhận lại cuộc sống để cân bằng giữa mong muốn cá nhân và giá trị gia đình/xã hội sẽ giúp giảm thiểu cảm giác hụt hẫng khi đến cuối đường.
Kinh nghiệm ứng phó với nỗi sợ tử
- Chấp nhận tính chất tự nhiên: Hiểu rằng ai rồi cũng sẽ qua đi như lá thu bay theo chiều với sự kiên nhẫn và tĩnh tâm.
- Tìm kiếm ý nghĩa cuộc sống: Khuyến khích việc tìm kiếm mục đích sống và cống hiến.
This chapter inspired by the notion of inner financial balance.
