Kế hoạch giao dịch và tâm lý giao dịch
Ủa sao bỗng dưng bạn lại ngồi đây, giữa cơn bão dữ dội của thị trường tài chính, với tấm chiếu đã bị đời úp không biết bao nhiêu lần mà vẫn cười? Chào mừng đến với thế giới giao dịch – nơi không chỉ đầu óc, mà cả trái tim cũng nhảy múa giữa những con số. Và để không bị... trời ơi đất hỡi đập vào quầng quại, bạn cần một thứ gọi là kế hoạch giao dịch. Nghe tưởng chừng đơn giản, nhưng không đâu! Kế hoạch này không chỉ là tấm bản đồ với vài dòng ghi chú lẻ tẻ, mà nó phải chi tiết hơn google maps của đời bạn. Cứ thử giao dịch không có kế hoạch xem, trước sau gì cũng 'toang' với đầu tư cho mà xem!
Kế hoạch giao dịch - Bí kíp vượt biển: Hãy tưởng tượng bạn đang chèo lái một chiếc thuyền qua biển động. Làn sóng cảm xúc thì ào ào như cuộc sống vậy. Một khi đã cầm tay là chèo, không lẽ bạn chơi "vừa chạy vừa ăn vặt?". Không, bạn cần vẽ ra ít nhất ba thứ cơ bản: từ chiến lược giao dịch, quản lý rủi ro, cho tới điểm vào và ra dứt khoát. Nghe cứ như quản gia giám sát ngôi nhà tài chính của bạn vậy đó!
Tâm lý giao dịch - Đỉnh Everest của cảm xúc: Mới nghe thì bảo là "tâm lý", nhưng đừng quên, bạn đang đấu trí chứ đâu phải đi nghỉ. Giữa cảnh thiên hạ đua nhau 'buy-buy, sell-sell', bạn phải đủ mạnh mới không leo lên ‘tàu Noah’ đồ sộ để ngủ ngon khi bão qua. Tâm lý ổn định giúp bạn không bị cuốn vào cơn lốc FOMO vô tình hay hữu ý, và giúp bạn giữ đầu mát khi thị trường đang bốc khói như bữa tiệc nướng rồi bỏ quên đống lửa.
Giao dịch với tâm thế 'phố chợ' - Tính sao cho khéo: Sống giữa cuộc chiến đầy tính "nhấp nhô" này, phải giữ kỷ luật như kẻ đang đi trên dây. Nhớ kỹ nhé, đừng bao giờ để cảm xúc của mình chạy trước lý trí - kẻo "liều thân mà chẳng nên thân". Nầy nhớ, chánh niệm mà thực hành nhiều vào. Khi thị trường đỏ rực, hãy ngâm nga bài hát "Cứ làm điều gì bạn thấy đúng, không được rỗi hơi mà run tay". Đừng để tâm lý bầy đàn dắt bạn đi giữa những khúc cua cực gắt.
Thuộc lòng kế hoạch giao dịch và cách hành xử trong tâm lý giao dịch cũng chẳng khác gì bạn đang đứng trên một sân khấu lớn. Với vai trò là diễn viên chính, bạn phải điều khiển 'vở kịch' đời mình một cách thật thông minh. Nhớ nhé, thành công như chuyện của các đại gia phố Wall, đều bắt đầu từ những cố gắng thầm lặng và vững vàng tâm lý - chứ không thể chỉ trông chờ vào may mắn. Vui lắm, mà cũng "đau đời" không kém!
Quản lý cảm xúc trong tâm lý giao dịch
Khi tham gia vào thị trường tài chính, bạn có bao giờ cảm thấy rằng cảm xúc của mình chẳng khác gì đi tàu lượn siêu tốc không? Một phút bạn thấy "ngồi trên thiên đàng" vì lợi nhuận tăng vọt, phút sau lại như "rơi xuống vực sâu" khi thị trường quay đầu. Ôi, những cú plot twist của 'game show' tài chính này thật không thể lường trước! Nhưng dù sao, chuyện là như thế này: Quản lý cảm xúc không khác nào việc cố gắng giữ bình tĩnh khi sếp cứ đứng sau lưng hối thúc deadline – nghĩa là cực kỳ khó nhưng phải làm được nếu muốn tồn tại.
Theo nghiên cứu từ mấy bác chuyên gia tâm lý tài chính ghê gớm lắm, thì việc quản lý cảm xúc là một trong những thứ sống còn để giữ cân bằng hành vi giao dịch. Khi mà mỗi cú click chuột đều có thể làm bạn "trắng tay" hoặc "đại gia trong tích tắc", việc giữ tâm lý vững là hết sức quan trọng. Thị trường không phải lúc nào cũng dễ thương âu yếm với bạn đâu, nên quan trọng nhất là đừng để mấy trạng thái như "tham lam khi lãi" hoặc "sợ hãi khi lỗ" làm lung lạc lý trí của bạn. Nhớ đấy, đây đâu phải là phim Hàn Quốc, chưa kịp khóc đã mất hết rồi!
Các triệu chứng cần chữa trị ngay nếu không muốn 'bị úp bô chưa kịp phanh' gồm: cảm giác 'thật lý tưởng' khi thắng lớn và nghĩ rằng mình là thiên tài, đến lúc thị trường quay đầu thì lại "hối tiếc nếu như hồi đó nghe lời mẹ". Việc nhận diện các dấu hiệu này không khác gì cố bắt lỗi chính tả trong bài văn – căng quá đôi khi cũng nhầm. Nhưng mà thôi, đã vào nghề này, thì bài học đầu đời bạn cần nhớ là "hãy cai quản cảm xúc, đừng để cảm xúc cai quản bạn". Theo lời khuyên từ mấy ông chuyên gia (lần này không troll nhé), hãy thử thực hành mindfulness (chánh niệm) hoặc thậm chí thử tập yoga mỗi ngày – vì biết đâu lúc đó bạn không còn lo sốt vó mỗi khi thị trường biến động nữa.
Điều quan trọng nữa là bạn nên có kỷ luật giao dịch. Kỷ luật không chỉ là một từ đao to búa lớn mà đồng thời là một 'trò chơi' mà bạn phải chiến thắng nếu không muốn bàn phím mình ngập nước mắt. Mỗi lần thất bại, hãy tự tặng bản thân một hàm lượng kỷ luật giống như ăn bánh ít và cân nhắc rằng đó đơn giản là 'phí học bài' chứ không phải dấu chấm hết cho sự nghiệp tài chính của bạn. Như người ta nói đó, "giàu không bỏ đời, đời không bỏ giàu", cứ giữ tỉnh táo và tâm lý vững vàng.
Tâm lý đám đông và ảnh hưởng đến tâm lý giao dịch
Ủa gì kỳ vậy trời? Ai cũng muốn giàu nhanh, nhưng lại không ai muốn đầu tư kiên nhẫn cày từ cõi lòng bên trong, đâm ra đám đông cứ như một đàn cá mập lúc cao hứng, cứ thấy miếng mồi nào sáng lên thì lao vào "cắn xé". Tâm lý đám đông quả thực là một hiện tượng giải thích tại sao nhiều nhà đầu tư cứ mãi "úp bô chưa kịp phanh" trong thế giới tài chính gian truân.
Hồi nãy tôi lỡ nghe ông bạn kể chuyện "tổ nghiệp phù hộ" vì theo đám đông mà thắng một lệnh lớn. Lúc đấy, vừa mừng cho nó, trong lòng tôi lại cười nhẹ với cái mỉa mai: "Làm được một lần, đâu có nghĩa là lần nào cũng trúng?" Đó là chính xác cảm giác của tâm lý đám đông: phấn khích không có điểm dừng khi giá tài sản leo thang và hoảng loạn khi mọi thứ sụp đổ như dòng nhạc con tim đang đập bưng bưng bỗng vỡ giòn tan. Đúng kiểu, khi mà FOMO lên hương thì ai cũng nhảy vọt mà nhảy vào.
Trong giao dịch, tâm lý bầy đàn khiến nhiều người chẳng cần biết tại sao mà cứ lao theo làm theo. Lướt mạng một phát, thấy ai đó "khoe lãi" lại thêm "bí kíp đánh đâu trúng đó" là không ít người đã bấm vào ngay. Thử hỏi bạn đã từng check lại giá trị thực của cái cổ phiếu đấy chưa, hay chỉ vì “ạ, người nổi tiếng khuyên thì mình làm theo thôi”.
Khi mà tâm lý của cả cái đám đông vốn đã khó lường, thì sao ta lại không thử trở nên đặc biệt hơn bằng cách xây dựng cho mình một kế hoạch giao dịch chắc gãy gọn hơn nhỉ. Hãy tập cách phân tích một cách độc lập, không bị chi phối bởi đám đông. Hít sâu, tận hưởng cái không khí tĩnh lặng trong lành và tự hỏi: "Tôi có đang theo đúng chiến lược của mình không?".
Và nhớ nhé, nếu thấy mình quá căng thẳng, đơn giản là hãy nghỉ ngơi một chút, vĩ mô không đi đâu mất, còn ông bạn Trade đi xa khỏi tinh thần lần này thì cũng đủ mệt mỏi cả tháng rồi.
Cuối cùng, chắc chắn bạn sẽ chẳng cần đi tìm những thứ phi lý nữa vì mọi thứ trong thế giới giao dịch đã có sự đầu tư về tâm lý cơ bản. Đừng để tâm lý đám đông lôi kéo, hãy giữ vị trí của mình và tận hưởng sự tự do từ những quyết định đúng đắn của bản thân. Cười lên giữa cơn áp lực, và hãy luôn ngẩng đầu lên khỏi... bô như tinh thần Biupbo vẫn nói!
Những bẫy tâm lý trong tâm lý giao dịch
Thôi nào các bạn, ai trong chúng ta cũng từng ít nhất một lần cảm thấy mình là thuyền trưởng tài ba, cầm lái một con tàu chở đầy tiền tỉ đổ bến thành công. Nhưng thực tế phũ phàng là nhiều khi con tàu ấy lại cập bến "úp bô". Điều này không chỉ vì thiếu sót về kỹ thuật mà còn bởi những tuyệt chiêu của tâm lý giao dịch chơi xấu, dẫn chúng ta vào muôn vàn bẫy tâm lý đầy cám dỗ.
Đầu tiên, xin giới thiệu với các bạn quý cô mang tên Thiên kiến tiêu cực. Cô ấy thường xuyên thầm thì vào tai rằng bạn sắp mất hết nếu không kịp bán tháo. Thế là trước một dự đoán nhẹ nhàng từ thị trường, không ít người đã nhanh chóng "vật vã" rời khỏi cuộc chơi chỉ vì vài tin đồn vô thưởng vô phạt. Nhưng bạn thử nghĩ mà xem, có phải bạn đã từng thấy bản thân mình như thế không? Hay chăm chăm tìm kiếm những tin xấu để mà đổ dầu vào lửa lo âu?
Tiếp theo, chúng ta nên cảm ơn ngay tới Tâm lý bầy đàn. Đã từ rất lâu, mấy con bò, con gà hay gì đó đã rủ nhau hành động theo kiểu một ăn tất cả và tất cả chạy theo số đông. Bạn có biết khi thấy thị trường chao đảo, ai ai cũng lăm lăm bán ra thì mình cũng lật đật làm theo cho "an toàn"? Thậm chí khi chẳng biết rõ chi tiết một cổ phiếu có tốt hay không, chỉ thấy người người nhà nhà đều sở hữu thì nghĩ ngay rằng "có gì đó ổn định". Ôi thôi, sai lầm!
Rồi tới quá tự tin, người ta nói rằng sự tự tin là tốt, nhưng tự tin quá đáng thì không cần đợi đến việc giao dịch đâu, bạn đã đau đầu từ cả trước ấy rồi! Mới thắng được vài lệnh đã cảm thấy bản thân như thiên tài vì đã bắt bài thị trường. Nhưng xin hỏi các bạn, lúc nào mình cũng trúng phóc sao? Đôi khi quá tự tin sẽ dạy chúng ta bài học nhớ đời khi làm nhiều hơn mà ít nghĩ lại về chiến lược dự phòng.
Cuối cùng, hãy cùng nói về nỗi niềm sợ bỏ lỡ - FOMO. Đã từng lần nào bạn thấy mọi người đều nói về một cổ phiếu tăng giá chưa từng có và bạn, với nỗi lo sợ bỏ lỡ, lao vào mua ngay để chứng kiến thị trường hụt hơi ngay sau đó? Đúng rồi, dù là người mạnh mẽ thế nào, FOMO vẫn là cạm bẫy khiến nhiều người "đứng khựng" với khuôn mặt ngơ ngác.
Những bẫy tâm lý này không chỉ là trò chơi của cảm xúc, mà chúng thực sự làm biến dạng cả chiến lược đầu tư của bạn. Khi ta đã nhận diện được những trò đùa của định mệnh này, nghĩa là ta đã tiến một bước dài trong hành trình trở thành nhà giao dịch sáng suốt và kiên định hơn.
