Phân Tâm Học Cơ Bản trong Tâm Lý Freud
Chào bạn trẻ và không nhăn mặt (ít nhất là hy vọng thế), hôm nay chúng ta sẽ dạo qua một vòng trong thế giới tâm lý phức tạp nhưng cực kỳ thú vị của ông bác Sigmund Freud. Để mở đầu, hãy tưởng tượng tâm trí của chúng ta như một cái điện thoại thông minh (đừng cười nhé, cái này có căn cứ cả đấy!). Trong đó, mọi ứng dụng nền bạn quên không tắt chính là phần vô thức – chỗ chứa đống file 'mưa đêm nằm buồn' mà bạn không nhớ đã download. Chúng ở đó và chẳng bao giờ chịu xóa đâu!
Theo Sigmund, tâm trí không phải chỉ đơn giản là 'nghĩ', mà là một trận địa chiến với ba phe phái: Id, Ego, và Superego. Bạn đã bao giờ cảm thấy bị giằng xé giữa việc ăn chiếc bánh kem thơm nức và việc nhớ tới cân nặng không nói của mình chưa? Đó chính là Id – tập hợp mọi bản năng gốc của bạn, nài nỉ bạn 'bóc hộp thôi!', trong khi Superego ném cho một ánh mắt khinh bỉ. Cậu em Ego lại phải bước vào giải quyết như một chuyên gia hòa giải, tìm cách để bạn cảm thấy không quá tội lỗi mỗi khi quyết định 'nhắm mắt kệ cân'.
Nhìn ra xa hơn, lý thuyết Freud cũng giống như một chuỗi drama dài tập, nơi bạn thắc mắc 'Ủa, mình bị cái gì vậy trời?' khi hành động một cách không thể hiểu nổi. Theo bác Freud, những xung đột từ hồi thơ ấu có thể khiến bạn trở thành diễn viên chính trong bộ phim 'Cảm Xúc Định Mệnh' mà khán giả duy nhất lại chính là bạn! Chẳng trách có khi bạn thấy mình vừa cười mà nước mắt lăn dài (thấy quen quen không?).
Giờ đây mình xin phép bạn ngả ghế và nhắm mắt một chút (không ngủ nhé!), để thử liều pháp phân tâm học. Trong liệu pháp này, bạn có thể bắt gặp mình 'phán như thần' nhờ vào những mảnh ghép vô thức hiện lên từ giấc mơ đêm qua. Đó là khi bạn gặp một người bạn cũ bê nguyên thất tình lên trên đầu mà quên không mang nón bảo hiểm, hoặc một anh chàng lạ mặt chẳng hiểu sao lại lướt đi trên xe bus đầy muỗng nhôm!
Thật sự mà nói, những livestream nội tại này có thể chẳng bao giờ hết hot nếu bạn biết chắt lọc và tự hào 'bà hai ta nói quá đúng'. Giấc mơ không phải chỉ là một tô phở trơn để đêm đỡ đói, mà đôi khi phản ánh những gì bạn đã từng kìm nén từ ngày còn bỉm sữa nhưng không biết với ai. Và phân tâm học sẽ giúp mời bạn lắng nghe chính mình, tự tay vén màn và... tiếp tục cười.
Bạn thử mở cửa hay kéo rèm ra nhé, ánh sáng đến từ sự thấu hiểu và hài lòng với chính mình chứ không phải chỉ từ iPhone hay app chỉnh sửa đâu. Nếu bạn cảm thấy khúc mắc, hãy làm quen với chàng quá cố Freud để xem lăng kính này có giúp bạn nhìn thấy điều gì mới không nhé. Có khi đó lại chính là lúc bạn bất ngờ tìm ra cách đối diện với câu hỏi 'Ủa gì kỳ vậy trời?'
Cấu Trúc Tâm Trí theo Tâm Lý Freud
Nếu đã từng cảm thán trước một hành động kỳ quặc của chính mình và nghĩ, "Ủa, tôi bị ai nhập hả trời?", thì xin chúc mừng, bạn đã có cơ hội diện kiến thế giới tâm lý của Freud mà không cần kết nối với bất kỳ vị thần linh nào khác! Nói một cách đơn giản, Freud chẳng khác gì một nhà lập trình, nhưng thay vì viết mã cho phần mềm siêu cấp trên máy tính, ông ấy đã viết "code" cho tâm trí chúng ta với ba thành phần chính: Id, Ego và Superego.
Id – Cái Ấy Trong Tâm Trí
Bạn có nhớ những lúc đột ngột muốn bỏ việc, đi du lịch khắp thế giới mà không cần lo lắng gì không? Đó chính là Id, đại diện cho những bản năng thượng đỉnh trong ta, thúc giục ta "làm ngay lập tức, không sợ hậu quả!". Id xuất hiện từ những ngày đầu tiên của cuộc sống, với hằng hà những đòi hỏi vô điều kiện, từ ăn uống cho đến giấc ngủ. Thật ra thì, Id không khác mấy cái phần mền tự cập nhật mà không cần người dùng cho phép – điều mà chắc chắn ai từng dùng Windows đều phải phiền lòng và... tỉnh lặng.
Ego – Bản Ngã Giữa Đời Thường
Khi bạn đang lưỡng lự giữa việc bật Netflix hay hoàn thành deadline (và không biết sếp sẽ "úm" mình nếu trễ), thì đó là lúc Ego trỗi dậy. Ego là "anh hai" phải đối đầu với thực tế, điều hòa những ước muốn bất khả thi của Id với cái gọi là "nguyên tắc thực tế". Đôi khi, Ego hoạt động như một chuyên gia ngoại giao mà mọi cuộc xung đột tại các công ty đều thèm khát: luôn cố gắng cân bằng tất cả để không ai bị tổn thương, trừ chính mình – giờ thì bạn biết tại sao mình lại lo lắng không yên rồi đấy!
Superego – Siêu Ngã Xa Xôi
Superego là nhà phê bình nội tâm thật sự hiệu quả, có khả năng đánh thức cảm giác tội lỗi sau khi chúng ta đã dùng đũa ăn... spaghetti! Nó đại diện cho những chuẩn mực đạo đức và ý tưởng lý tưởng về bản thân mà chúng ta hút từ xã hội và gia đình. Superego phát triển muộn nhưng lại mạnh mẽ như một người trưởng thành quên không "tiêm phòng" trước khi bước vào rừng rậm cuộc đời. Nếu bạn cảm thấy mình hơi nặng nề hơn sau cơn thịnh nộ của Superego sau lần lỡ quỵt deadline, thì đó là nó đã hoàn thành nhiệm vụ một cách sắc bén như cắt bằng dao cạo. Một dao, đối với tâm hồn.
Và thế là chúng ta đã du ngoạn qua cấu trúc tâm trí theo Freud rồi đấy! Bạn sẽ thấy mình không còn "một mình" khi nhận ra đều đặn tháng nào cũng bị "Id" kéo đi quẩy, "Ego" kéo về làm việc, và "Superego" thì nhắc nhở trễ hẹn với thầy cô. Trên hết, hãy nhớ cười thêm chút nữa và đón nhận những pha "úp bô" này như một phần tự nhiên, vì đời cũng như Id, không bao giờ báo trước bạn sẽ nhận được món quà "bất ngờ" nào đâu. Cho nên, cười lên, bạn nhé!
Khái Niệm Bản Năng Chết trong Tâm Lý Freud
Ủa, ai mà chết? Đọc tiêu đề xong chắc nhiều bạn đang ngỡ ngàng tự hỏi. Không phải, đừng hoảng! Bản năng chết của Sigmund Freud không phải là lời kêu gọi cho một buổi tiệc ly kỳ nào đó. Thực chất, đây là một phần lý thuyết phân tâm học của Freud được anh ấy tung ra vào năm 1920 trong tác phẩm "Beyond the Pleasure Principle" (Vượt qua nguyên tắc khoái cảm). Nói đơn giản, nếu bạn từng tự hỏi tại sao con người lại thấy thú vị trong việc tự hành hạ mình bằng cách chờ không vào đề tài được trong một mớ hội thảo, thì nghía qua bản năng chết của Freud thôi!
Theo ông tổ tư vấn tâm lý mát tay này, người ta không chỉ bị điều khiển bởi bản năng sống (Eros) với mớ thúc đẩy phấn khích vui vẻ như uống cà phê sáng. Phong phú hơn, chúng ta còn bị chi phối bởi bản năng chết (Thanatos) – cái mà bạc nhược hơn cả buổi sáng thứ Hai. Freud cho rằng Thanatos kéo người ta về cái gọi là trạng thái không tồn tại, tựa như lỡ mất xe bus hai lần không biết đi đâu về đâu.
Vậy, Thanatos của Freud hoạt động như thế nào trong đời sống thực tế? Hãy tưởng tượng một sáng đẹp trời bỗng dưng quyết định thử cảm giác mạnh và tự hỏi: "Tôi là ai? Đây là đâu? Tại sao tôi phải đi làm?". Không, không phải cái chết thật đâu! Đây chỉ là những khoảnh khắc tự vấn thường xuất hiện khi vô thức bật chế độ "tinh thần sương mù" (mood mờ mịt, cần được định hướng). Freud nói rằng như vậy đó, mặc cái Umbrella Corporation nào có chào hàng đảo ngược trạng thái, đôi khi ta bị hối thúc về sự vô tồn tại kiểu "thật luôn, tôi thấy sướng?"
Rồi lúc bản năng chết gặp bản năng sống thì thế nào nhỉ? Thì như nhà của 4D thôi, lúc thì gây chiến với cảm giác nhàm chán, lúc thì đỡ vài cú phản tâm lý từ mấy câu chuyện đào bới vô thức, rồi quay đi quay lại thấy mình đang bị lôi kéo khỏi chỗ ngồi làm việc vui vẻ của cuộc đời thực nữa kìa!
Với những ai đã rủng rỉnh tính qua hết một kỳ nghỉ để phim phở, hay đam mê với nghệ thuật rèn chữ qua bài viết copy-paste không điểm dừng... nghe nói đó cũng là biểu hiện của bản năng chết đấy! Có khi bạn chính là sẽ thấy mình thêm chút sáng tạo, vào cuối bài luận, tất cả nhờ một chút trò bù đắp từ bản năng này. Ít nhất thì Freud cũng cho rằng bản năng chết không chỉ toàn hơi hướng bi quan. Ai biết được? Chắc vài ý tưởng phá lối mòn sẽ hiện diện khi ego đã chán mớ "trách nhiệm xã hội" và muốn làm một đường khác!
Tóm lại, từ góc độ một người vẫn nghêu ngao qua lăng kính Freud, hiểu về bản năng chết chỉ để nhớ rằng: nếu bạn tồn tại trong cõi tha thứ này đã là một dạng siêu nghỉ phép rồi. Chỉ cần có lẽ đừng cố... tự cuốn mình vào bản năng chết mỗi sáng thứ Hai là ổn!
Ứng Dụng và Đánh Giá về Tâm Lý Freud
Nếu bạn từng nghĩ rằng có một thứ gì đó mạnh mẽ hơn cả định luật Newton hay thể lực của Ronaldo, thì đó chính là...tâm lý. Còn trong thế giới tâm lý mà không nhắc đến Freud thì như đi tắm biển mà quên mặc quần bơi - vô lý và nguy hiểm lắm nhé.
Sigmund Freud, ông tổ của thuyết phân tâm học, đã xuất chiêu với những ý tưởng tuyệt vời (và đôi khi khá giật gân) về cách hoạt động của con người. Ông không chỉ chỉ ra rằng tâm trí gồm ba tầng lớp: vô thức, tiền ý thức và ý thức, mà còn phân tích rõ mồn một bằng ba tay chơi chính Id, Ego và Superego.
Trong tâm lý trị liệu, ứng dụng của Freud giống như một phim hành động kinh điển. Bắt đầu, bạn phải đối diện với những ký ức chôn vùi trong "hang sâu thẳm" mang tên vô thức. Đến đây, các kỹ thuật như liên tưởng tự do và phân tích mộng sẽ giúp ta như Harry Potter tìm đường thoát khỏi mê cung. Ai đã từng nằm đó, nửa ngủ nửa thức trong phòng khám, có thể sẽ cảm thấy mình như một diễn viên không lương, biểu diễn cho bác sĩ xem. Ôi, cái giá của việc giải phóng cảm xúc thực không hề rẻ!
Khi nói về giải thích hành vi, Freud đã khiến nhiều người phải ngẩn ngơ suy nghĩ với mô hình phân tâm học độc đáo của mình. Bạn tự hỏi tại sao bạn thích bánh tráng trộn lúc nửa đêm ư? Rất có thể, đó là do xung đột vô thức, xuất phát từ sự căng thẳng khi còn nhỏ về việc ai sẽ là người được ăn hết lạc rang trong nhà.
Và giờ hãy nói về đánh giá, không phải là không có lý khi nhiều người cảm thấy Freud đã thực sự 'bán cơm hộp' cho tâm lý học hiện đại. Ông đã mở đường cho rất nhiều trường phái tâm lý mới, dù cho có bị ném đá với những lý thuyết chưa rõ thực nghiệm. Cũng giống như một bức tranh trừu tượng bị vài người chê kỳ lạ, giá trị vẫn nằm ở cách mà người khác nhìn nhận và cảm thụ.
Tuy vậy, không có gì là hoàn hảo, Freud cũng đã thừa nhận rằng đôi lúc ông quá tập trung vào phần tối, bỏ quên cả ánh sáng. Thế nhưng rõ ràng, các phương pháp của ông vẫn được ứng dụng, chẳng hạn trong tiếp thị, nơi người ta đủng đỉnh vẽ thêm logo bóng bẩy để hấp dẫn phần Id si mê của khách hàng như chạy xe đua trong đêm, và trong tội phạm học, nơi động lực vô thức có vẻ hợp lý giải thích tại sao gã trộm lại cảm thấy hưng phấn khi 'chôm' được bộ sưu tập bỉm quần lót!
Điểm nhấn, tâm lý Freud đã mang lại cho chúng ta một góc nhìn sâu sắc và hài hước về chính bản thân mình. Dù bạn có là học sinh, sinh viên, nhân viên văn phòng hay một ai đó thích thú với cái mới lạ, đừng quên rằng cuộc đời này còn hài hước và bi hài hơn bất kỳ lý thuyết nào. Bị úp bô? Thử khám phá vô thức của mình trước khi tìm toilet nha!
