Kinh tế bấp bênh của nhân dân
Vệt mây xanh tưởng chừng như chỉ bồng bềnh trên trời cao, nhưng không, nó thường xuyên đậu trên đầu người nông dân Việt thời Pháp thuộc, khi mà một cuộc sống bấp bênh là điều không thể tránh khỏi. Thời đó, người dân cứ như đang chơi một trò chơi "trốn tìm" kinh tế: lúc thì rủi ro chầu chực, lúc thì thêm gánh nặng từ những khoản thuế nặng đến tận hầu bao.
Những nông dân khốn khổ thời ấy chủ yếu sống nhờ vào nông nghiệp, tuy nhiên, "chén cơm manh áo" của họ thì cứ bị mấy anh thực dân "úp bô" không thương tiếc. Dịp tịch thu đất đai xôm tụ không khác gì... siêu thị cuối tuần, và người nông dân trở thành khách hàng chính trong "thế giới bóc lột". Chẳng cần ai bảo, giờ vào Facebook ngó qua vài group bà tám thì thấy ngay cái cảnh ngày xưa đã cũ: giá vật tư nông nghiệp cứ tăng như tên lửa SpaceX, trong khi giá nông sản thì thả rơi tự do như lá mùa thu.
Ôi thôi, cứ nói giá lúa giảm mạnh mà người nông dân phải lo quyền lợi bao lâu chưa kịp nghiêng đầu, thì giờ phải lo thêm cái vụ ô nhiễm từ các "bạn nhà máy" xay xát. Lúa là vàng mà vàng thì nếu xay giã quá tay cũng thành... bê tông khí thải độc hại. Nhất là với vụ ô nhiễm, không khí mới gọi là đầu têu, nhưng thực ra là thủ phạm chính khiến nông dân phải an cư với không gian ngập tràn 'thiên nhiên'. Đất đai ô nhiễm, trọng trách sinh nhai của bao gia đình giờ đây như ve vuốt lớp bấc một chiếc thuyền đang trôi.
Nhìn xa trông rộng một chút, nền kinh tế Việt Nam 2025 cũng lắm chuyện phức tạp. Mặc dù các ông lớn tính cực trên 8% tăng trưởng GDP, nhưng đã mấy ai dám nói chắc khi thị trường cũng lắm bài toán thế giới như căng thẳng địa chính trị hay biến động tỷ giá. Như bài học học viên lớp "kinh tế học đại cương", chi tiêu và đầu tư nội địa cứ gọi là một bài toán chưa tìm ra x cạnh hợp lý.
Giống như một vòng quay may rủi, tiêu dùng cá nhân hiện nay vờn xuống tới gần 55% GDP từ các con số 'mạnh mẽ' hơn trong quá khứ xa lắm, hồi 2016-2019 ấy mà. Nguyên nhân thì không khó nhặn: từ COVID-19 không cần xin lỗi cũng đủ thấy ảnh hưởng. Hộ gia đình thì đôi khi tiết kiệm rất tốt, nhưng chẳng lẽ lại đầu tư hết vào tương lai mà không ai đoán trước được?
Tóm lại, kinh tế bấp bênh chỉ là một bức tranh nhiều màu sắc tội nghiệp trong cuốn sách cuộc đời của người dân Việt Nam. Đôi khi cảm giác của họ khi ấy cũng không khác gì chúng ta bây giờ: vừa muốn bật cười khanh khách mà lòng lại ray rứt khôn nguôi khi quan sát kỹ gian nan cuộc đời.
Xã hội và bàn tay sắt thực dân
Bạn đã bao giờ tự hỏi tại sao ông bà mình hay kể chuyện 'hồi đó đời sống khổ cực lắm' chưa? Ờ, chính là vì cái thời Pháp thuộc, xã hội Việt Nam đã bị 'úp bô' bởi bàn tay sắt theo đúng nghĩa đen lẫn nghĩa bóng. Hãy cùng mình tìm hiểu nhé, và đảm bảo là bạn sẽ thấy vui vui khi tưởng tượng cảnh cả làng cùng nhau né cú úp bô đau đớn từ thực dân.
Này nhé, trước hết là chính sách đàn áp tàn bạo - nghe tên đã thấy muốn khóc rồi đúng không? Đúng vậy, thực dân Pháp chẳng ngại gì mà không sử dụng những biện pháp cưỡng chế mạnh để dẹp loạn. Và xin méc bạn, không chỉ thanh trừng những người yêu nước hay phong trào đấu tranh, mà ngay cả khi bạn chỉ vô tình trượt tay làm rơi cái nón lá, cũng có thể bị 'hỏi thăm sức khỏe' bằng những cú đấm không dự kiến trước.
Chính sách này đã cầm chân xã hội, biến mọi người thành những chú kiến cần cù sẵn sàng nộp mọi của cải làm được, chỉ để đối diện với cái quần áo rách và bụng đói midway. Bạn có tưởng tượng được không, các làng quê trở thành những khu tập trung của nghèo đói và bất công, nơi mà quyền cá nhân thậm chí không đáng một cái vé xem phim Netflix?
Còn về chính sách kiểm soát xã hội, thực dân Pháp đã 'bung lụa' với một hệ thống quản lý từa tựa như trò candy crush, lớp trước đè lớp sau, kiểm soát chặt chẽ đến từ 'gốc tới ngọn'. Nay bạn muốn tụ họp, mai bạn muốn cãi nhau với hàng xóm, mọi chuyển động đều bot rồi bot. Họ quản trị không khác gì một đội ngũ bảo vệ cây cầu không bao giờ cạn nước, đảm bảo bạn chẳng bao giờ có thể bơi qua để ngó qua phần tự do.
Thật sự là, cái xã hội bị cái bàn tay sắt đè nén đến mức chỉ cần một cuộc cãi lộn ngoài đường là đủ làm xôn xao cả cảnh sát và lính Pháp. Họ đã biến mọi mô hình gia đình, xã hội thành giống như một show diễn ngắt quãng hồi kết, nơi mọi diễn viên chỉ biết hoạn nạn mà không có kịch bản chính xác để thoát thân.
Áp lực dồn nén như vậy, không ngạc nhiên khi nhiều người Việt thời ấy họ rất hăng hái muốn đập tan ách thống trị bằng chính những cuộc đấu tranh mạnh mẽ. Tuy nhiên, cũng từ chính sự kìm kẹp đó, ý chí đấu tranh với thực dân bắt đầu nảy mầm - như cái mầm cây mọc giữa các kẽ gạch, trở thành cái nền móng cho những phong trào giải phóng đất nước sau này. Một lần nữa, thấy chưa, đôi khi cái 'úp bô' không kịp phanh lại làm nên một câu chuyện phi thường, hay nói cách khác, khiến chúng ta mạnh mẽ đứng lên để tìm cách ngẩng đầu khỏi... bô.
Văn hóa và báo chí: Hai lưỡi kiếm sắc bén
Ngày xưa đi học, ai cũng tự nhủ: "đi một ngày đàng học một sàng khôn", nhưng thử hỏi ai đã "đi" qua chặng đường lịch sử Việt Nam thời Pháp thuộc mà không chút... trầy trật? Thử tưởng tượng bạn đang sống ở thời kỳ đó. Chào mừng bạn đến với "hết hồn đại nam ký sự" – một thời đại mà báo chí như con dao hai lưỡi, lúc thì quanh quẩn bên cung nguyệt, khi thì chém nhẹ bầu trời vô vọng của nhân dân.
Từ cuối thế kỷ XIX, báo chí đã được thực dân Pháp tận dụng như một phương tiện để gieo rắc cái gọi là "văn minh Pháp" khắp nơi. Sách báo ôi thôi cứ ngùn ngụt mà dâng – nào là văn hóa, nào là thời sự, cả "chuyện bóng đá-đồ gỗ" cũng đủ kéo dài tới tận 8 phẩy 9 trang! Nhưng đừng vui, tới đây mới biết: tuy nói "văn hóa" đó vậy chứ thực ra nó "hạ khí" văn hóa dân tộc như muốn "úp bô chưa kịp phanh".
Nếu bạn nghĩ rằng báo chí thời ấy chỉ có một màu xám xịt thì ối dào, bạn nhầm rồi. Ngắm kĩ lại đi! Báo chí, bằng chiếc gương chiếu yêu của mình, đã phản ánh và sinh sản ra vô vàn những giá trị văn hóa, đạo đức xuyên suốt mọi ngóc ngách của xã hội. Nếu không có nó, có lẽ chúng ta đã "không biết đường đâu mà lần" mỗi khi xưng tụng đạo lý làm người.
À mà, cớ sao có lúc con dao ấy bén thế mà lúc lại trơn trượt dữ thế? Ừ! Tính uốn éo của báo chí mà! Khi nó cất đoàn thanh xuân lên đấu tranh phản biện xã hội, chúng ta thề ắt hẳn ai cũng "muốn khóc mà không thể cười". Các tầng lớp trí thức vươn mình nổi dậy, chớp lấy cơ hội biến báo chí thành vũ khí sắc bén chống lại những độc hại trong nền văn hóa lai căng, quỷ kế. Từ những bài báo động viên, cổ vũ đến phân tích sâu cay, tất cả như lời hịch "cà khịa" một thời.
Thế nhưng, thử nghĩ mà coi, cũng chính báo chí, khi bị thương mại hóa, lại là lý do khiến nhiều bạn trẻ "chớp nhảy phang đầu toạc áo" trước nguồn thông tin hỗn độn, thiếu kiểm chứng. Thật sự là tôi không biết nên khóc hay cười, khi nghĩ rằng báo chí có khi chỉ là bản sao của mạng xã hội trong thời đại số.
Những thách thức từ công nghệ số đặt ra yêu cầu phải thay đổi. Báo chí không thể nào cứ mãi rung đùi tự mãn. Một là "tròn vai", hai là đành "xách váy đi về". Những thách thức và cơ hội đó cũng giống như việc chúng ta mãi bắt gặp và ôm ấp không gian, khai thác sức mạnh của văn hóa một cách "khéo ăn khéo nói được lòng thiên hạ" - một cuộc đua thú vị giữa hài hước và sâu cay.
Hãy tưởng tượng báo chí Việt Nam như một "vũ khí tối thượng" để vượt qua thời kỳ đại nạn của văn hóa. Tốt nhất là phải giữ vững bản sắc, chứ không để bị biến chất, thương mại hóa thành "chặt chém nhẹ đủ hở ram". Hãy cùng xây dựng chiến lược phát triển báo chí tích cực, đưa nền văn hóa Việt vươn cánh bay xa đúng hướng nhất!
Phong trào đấu tranh: Khi nhân dân vùng lên
Chào mừng các bạn đã đến với phần hồi ký gây bão của phong trào đấu tranh dân tộc Việt Nam thời kỳ Pháp thuộc: "Khi nhân dân vùng lên". Cái tên nghe đã thấy hấp dẫn, cũng đủ để tưởng tượng ra những pha hành động lăng xê như 'blockbuster', khi mà người dân Việt ta quyết 'vùng lên' vượt khỏi đại họa và tìm lại ánh sáng cho đất nước. Thời đó, chắc hẳn cũng nhiều lần người ta 'đang yên đang lành thì bỗng bị úp bô', nên chuyện vùng lên đúng nghĩa là một gánh nặng mà cũng là một nhiệm vụ cao cả. Đọc đến đây, có bạn nào đồng cảm với những cuộc 'vùng lên' trong đời mình không nhỉ?
Bối cảnh lúc đó giống như một bộ phim 'drama xã hội phức tạp'. Mâu thuẫn giữa nhân dân và thực dân Pháp xung đột như nước sôi lửa bỏng; phát xít Nhật lại tỏ ra cà chớn, mạnh như đùng đùng đánh phố. Nhưng nhân dân phơi phới sức sống, đâu chịu ngồi yên. Họ giống như những streamer trên mạng xã hội, quyết bung lụa, vùng lên lật đổ ách thống trị với tất cả động lực và trí tuệ dồi dào. Nếu bạn nghĩ việc này không khác gì 'cày view', thì bạn không nhầm đâu! Tuy nhiên, thay vì leo theo xu hướng chỉ để nổi tiếng, họ làm điều này để tìm kiếm tự do thật sự.
Rồi Đảng Cộng sản Đông Dương xuất hiện như một 'influencer' thực thụ, dẫn dắt cuộc chơi bằng các chiến lược sắc bén và tư duy như ma trận của mình. Không phải dạng vừa đâu, Đảng đã chuẩn bị đầy đủ cả về lý thuyết lẫn thực tế, giống như cách bạn chuẩn bị cho buổi thuyết trình cuối kỳ khi cô giáo 'đe dọa' kiểm tra. Đảng đứng ra lên kế hoạch, xây dựng lực lượng, quốc tế hóa phong trào, rồi dùng báo chí cách mạng để 'trending' thông điệp giải phóng mạnh hơn tất cả các hot trend hiện tại.
Đến diễn biến phong trào, đó thực sự là thời kỳ hoành tráng khi thực dân Pháp và đang 'ôm bô' thì phát xít Nhật tan rã kéo theo không ít 'drama xã hội', tạo thời cơ cho nhân dân vươn dậy và đoạt lại chính quyền với phần thắng đầy bất ngờ. Hành động này hệt như khi bạn quyết định 'quit job', bỏ lại tất cả để tự phát triển doanh nghiệp cá nhân, và lần này Việt Nam đã thành công một cách ngoạn mục.
Ý nghĩa của Cách mạng Tháng Tám 1945 không chỉ dừng lại ở việc giải phóng đất nước mới là 'thuốc giải', mà còn thể hiện sự lãnh đạo sáng suốt của Đảng và dân tộc ta trong việc xây dựng một tương lai tốt đẹp hơn. Đây có lẽ là bài học lớn nhất cho tất cả chúng ta: Đừng bao giờ ngần ngại 'vùng lên', dù là trong cuộc sống thường nhật hay trên mạng xã hội, để luôn tiến lên phía trước. Kết thúc rồi mà bạn vẫn còn đó nụ cười thì bạn đã thắng!
