Khái niệm và Phạm vi Nghiên cứu Tâm lý xã hội
Chào mừng bạn đến với một chuyến phiêu lưu đầy bất ngờ mang tên 'Tâm lý xã hội'. Nếu đời đã từng 'úp bô' bạn bằng những cú lừa ngoạn mục thì hãy chuẩn bị tinh thần, vì hôm nay chúng ta sẽ 'bóc phốt' một cách nhẹ nhàng, vui vẻ về cách con người suy nghĩ, cảm nhận và hành động khi bước chân vào vòng xoáy xã hội.
Khái niệm Tâm lý xã hội
Nếu bạn từng tự hỏi: 'Ủa, sao cái đứa kia nó dám làm vậy?', thì xin chúc mừng, bạn đã chạm vào vùng đất của tâm lý xã hội rồi đó! Đó là nơi mà chúng ta, những kẻ tập tành sống chung với xã hội, bắt đầu đi tìm lời giải cho những hành vi khó đỡ của mình và người khác. Tâm lý xã hội nghiên cứu những tình huống mà xã hội tác động trực tiếp lên tâm tư của con người, từ suy nghĩ 'tự dưng thấy mình thừa thãi trong nhóm bạn' cho đến việc 'đi họp nhóm mà cứ tưởng đang audition'.
Phạm vi Nghiên cứu Tâm lý xã hội
Phạm vi của tâm lý xã hội cũng phong phú như thực đơn quán cơm văn phòng vậy: từ món 'tâm lý nhóm nhỏ' hay xảy ra trong các cuộc họp gia đình, đến 'các hiện tượng tâm lý xã hội' khi ta mất cả tiếng chỉ để bấm like ảnh con mèo siêu dễ thương. Một lần nữa, thưa bạn đọc có Wi-Fi, mỗi hiện tượng đều có thể là một chương ly kỳ trong cuộc sống quá nhiều pha quay xe của chúng ta.
Điều thú vị là, đôi khi chỉ nhờ những hiểu biết từ tâm lý xã hội, chúng ta mới bật mí ra những trò 'chơi khăm' vô hình như tại sao đồng nghiệp lại đồng loạt phản ứng cùng lúc khi sếp bỗng dưng nói khen bạn. Đã từ lâu, các chuyên gia trong lĩnh vực này cố gắng trả lời câu hỏi này bằng cách dùng những phương pháp nghiên cứu 'đầy máu lửa' từ đời thực.
Cuối cùng, dù bạn là một 'Gấu trúc công sở' hay 'Thánh EQ' đầy bí ẩn trong nhóm, tâm lý xã hội vẫn cung cấp những góc nhìn kỳ diệu về cách chúng ta mãi mãi bị cuốn vào thế giới xã hội phức tạp. Nếu như bạn đang thắc mắc về những trò tai quái của xã hội, hãy thử cười xả stress để cuộc đời đỡ phải... úp bô.
Mối quan hệ hài hước giữa Tư tưởng Xã hội và Tâm lý Xã hội
Mở đầu và em xin chào cả nhà! Hôm nay chúng ta cùng nhau mổ xẻ cái gọi là "mối quan hệ cơm không lành, canh chẳng ngọt" giữa Tư tưởng Xã hội và Tâm lý Xã hội nhé. Chắc hẳn ai trong chúng ta cũng từng gặp cảnh trớ trêu khi mình đồng ý mãi theo tư tưởng của hội nhóm, chỉ để rồi một ngày nọ nhận ra mình bị 'úp bô' từ lúc nào không hay... À mà, có ai còn nhớ cảnh vở hài 'giọt nước tràn ly' không?
Một phút mềm lòng: Tư tưởng xã hội như vị lãnh đạo nhà trường, vốn là rất chăm lo đời sống tinh thần của tập thể. "Hành tinh" này bao gồm các tiêu chuẩn xã hội, tư tưởng, giá trị tinh thần, và đại khái là mọi thứ mà cả nhóm 'rao nhau tin tưởng'. Mọi người thường citer ông bạn Tư tưởng là 'nguồn ánh sáng chỉ đường' cho các hành vi và suy nghĩ.
Nhưng đấy là lý thuyết nhé. Trên thực tế, các yếu tố như thời tiết sáng nắng chiều mưa, hoặc hóa đơn tiền điện chưa trả cũng có thể 'úm ba la' biến hóa Tâm lý Xã hội của mỗi chúng ta. Đây là phần thú vị nhất, nơi mà cá nhân chúng ta có thể bị ảnh hưởng, thay đổi hoàn toàn bởi những rung động của tập thể.
Thực tế phũ phàng: Chúng ta hẳn đã chứng kiến cảnh trong công ty khi nào cần tăng ca hay hội nhóm 'chưa có hồi kết', ai cũng gật đầu lia lịa vì tư tưởng chung, nhưng tối về thì lát lại ngồi nhắn tin than thở "Ủa gì kỳ vậy trời, hôm nay kịch bản không diễn ra như mình tưởng?". Thật vậy, Việt Nam đang từng bước phát triển các hiện tượng này trong bối cảnh văn hóa-xã hội hiện đại một cách vô cùng sống động.
Để hiểu ra điều này, cần nhận thức rằng tư tưởng xã hội và tâm lý xã hội là một cặp đôi như... kem năm mươi độ C giữa mùa đông. Tư tưởng xã hội tạo nên nền tảng ý thức chung, trong khi tâm lý xã hội nghiên cứu phản ứng của bạn và tôi lên từng cú shock văn hóa.
Thế nên, nếu bạn từng thấy mình 'bướng bỉnh' giữa dòng đời hay 'ngâm cứu' cái gì rồi lại bỏ, thì hãy yên tâm rằng bạn không lẻ loi trong mớ bòng bong tâm lý này. Vì ở đâu đó ngoài kia trên sân khấu của cuộc đời, chúng ta vẫn luôn là những diễn viên chưa kịp đọc kịch bản hồi bấm máy.
Cuối cùng, nếu bạn đang thắc mắc mục tiêu tài chính cho nhà quản trị nên làm gì trong cái bô đầy twist này, thì 'hổng' phải mình lạc đề đâu. Hãy ghé đây này để cập nhật thông tin nóng hổi, không mạnh dạn bật mí thì thiệt thòi bản thân nhé!
Các Khía cạnh của Tâm lý Xã hội
Nếu là một phượt thủ kinh nghiệm hay chỉ là một người mơ mộng với lòng say mê tâm hồn con người, chắc chắn bạn đã đôi lần thắc mắc: trong đầu dân văn phòng đang tư vấn sếp sống sao giữa tiết trời nắng mưa này thật sự có gì (không đếm hột cơm đèn ngủ)? Vâng, đó là lúc chúng ta cần tới các 'khía cạnh của tâm lý xã hội'. Vị thần không được thờ này đang ngày đêm giải mã các hiện tượng bất thường xảy ra trong mảnh đất cạnh máy photo. Hãy cùng Biupbo với lan man ở đây một chút nhé!
Bản chất và lịch sử phát triển: Đầu tiên, tưởng như xa xôi nhưng lại vô cùng gần gũi, tâm lý xã hội giúp bạn biết rằng mọi hành động bạn làm (như cầm ly cà phê tới văn phòng, nhưng vẫn quên thìa) không chỉ là một hành động đơn thuần, mà còn phản ánh lịch sử văn minh... của bạn. Theo các nghiên cứu từ thời cổ đại, thì giao tiếp và tương tác chính là mô hình 4.0 của sự tồn tại. Chạy chối chết trong câu lạc bộ “xa ngoài kia” đã cho thấy sự phát triển của tâm lý xã hội từ thời cổ đại đến hiện đại một cách ngoạn mục (chắc nhiên là nói thẹo thùng thôi, nhưng bạn biết đấy!).
Hiện tượng tâm lý xã hội: 'Đồng thuận, áp lực nhóm!' - Mẹ đã dạy nhiều lần, ta không hiểu, nhưng ai cũng biết, đi làm là phải 'đoàn kết, đoàn kết', và tất nhiên phải biết đồng lòng 'cười khi sếp nói đùa'. Đây chính là hiện tượng tâm lý xã hội, nơi mọi người đồng loạt thực hiện hành vi nào đó, có nghĩa là không thắc mắc hoặc chống đối (ít nhất là mặt ngoài).
Tâm lý nhóm nhỏ: Đôi khi đi làm không chỉ để kiếm tiền đâu, mà còn để... kết bạn và tận hưởng 'tình anh em lái ô tô', nhưng sự thật thì một ngày nào đó bạn cũng phải đối mặt với một ông đồng nghiệp léo nhéo cạnh bên. Sự tương tác trong tâm lý nhóm nhỏ là vậy: từ tổ chức tiệc sinh nhật chung tới tranh cãi không hồi kết về chuyện dọn rác, đó là một cuốn tiểu thuyết drama không hồi kết đấy.
Phân tích chuẩn mực xã hội: Đây là phần mà chúng ta xác định 'bình thường' hay 'dị thường'. Chuẩn mực là khi mọi người đánh giá bạn đúng kiểu, còn dị biệt là lúc bạn diện áo len giữa mùa hè, rồi tự hỏi: 'Ủa, mình có gì lạ sao?'. Trông có vẻ buồn cười, nhưng việc phân tích này giúp ta sống theo sự mong đợi tốt hơn, dù đôi lúc phải 'đập đầu vô tường... Facebook'.
Mối quan hệ cá nhân với tập thể: Kết thúc bằng chiếc cầu vồng không thể thiếu này - làm sao để 'thở bụi trần gian' mà vẫn giữ gìn chính mình. Thật sự là biết điều chỉnh hành vi để sống cùng dân công sở hoặc nhóm trọ là nghệ thuật đấy, và không ít ai đã lên 'đỉnh cao của sự nhẫn nhịn' bằng không ít lần buông lời để đời.
Bước vào thế giới tâm lý xã hội, hãy nhớ rằng chúng ta đều là 'diễn viên chính' trong bộ phim độc đáo của chính mình, nơi mọi mối quan hệ và cảm xúc đều là bài bản nghiên cứu của tâm lý xã hội vui nhộn này. Và nhớ: Dù có bao nhiêu khó khăn 'úm ba la' trên đường đời, thì hãy luôn bước đến phía trước với một nụ cười, để thấy rằng cuộc sống này không chỉ là hài hước và giản dị, mà còn là những câu chuyện đáng sống và đáng cười!
Ứng dụng của Tâm lý xã hội trong cuộc sống hàng ngày
Rồi, bạn đã sẵn sàng để tìm hiểu về cách tâm lý xã hội có thể giúp bạn “đối phó với thế giới” mỗi ngày chưa? Hãy châm thêm cốc cà phê, vì đây là những ứng dụng mở mang đầu óc mà biết đâu bạn còn không nghĩ tới.
Đầu tiên, hãy nói về nhận thức xã hội và tư duy con người. Khả năng “nhìn xa, trông rộng” để không bị dắt mũi bởi những ấn tượng ban đầu thật sự cần thiết. Đã bao lần bạn gặp phải người mà bề ngoài trông có vẻ dễ thương nhưng thực chất lại... chẳng hiền lành chút nào chưa? Đây là lúc tâm lý xã hội trợ giúp bạn. Hiểu cách hình thành ấn tượng và nhận diện phán đoán sai lầm nghĩa là bạn đã giữ được mình trước những tình huống “bị úp bô” không cần thiết.
Cuối tuần, bạn đi tiệc tùng và đối diện với áp lực nhóm khi nhóm bạn thân cứ bắt bạn thử những thứ “cực chất” mà bạn thì rụt rè lắc đầu. Tự hỏi tại sao mọi người lại dễ dàng tuân thủ và bị chi phối chỉ vì số đông? Đây đích thị là lãnh địa của ảnh hưởng xã hội. Hiểu được điều này, bạn sẽ biết cách từ chối khéo léo mà không sợ bị xa lánh, và tránh xa các quyết định không tốt chỉ vì muốn “tỏ sáng” giữa đám đông.
Nếu một ngày đẹp trời tự nhiên nhận ra trong bản thân tồn tại vài ba định kiến vô thức, thì đừng giật mình nhé. Tâm lý xã hội một lần nữa đến cứu bạn! Khả năng nhận diện và thay đổi thái độ giúp bạn cải thiện giao tiếp với mọi người, truyền cảm hứng tích cực và làm chủ những mối quan hệ.
Đặc biệt, nếu trong công việc, bạn bị yêu cầu phải quản lý một đội ngũ mà chỉ cần nghĩ đến thôi bạn đã muốn... cuồng loạn, thì hãy bình tĩnh. Việc quản lý đội nhóm không chỉ dựa trên cảm giác mà còn yêu cầu khả năng tâm lý xã hội sắc bén. Một chút động viên đúng lúc và xây dựng mối quan hệ bền vững sẽ khiến mọi thứ suôn sẻ hơn rất nhiều. Nhớ là, hiểu biết về tâm lý xã hội không chỉ tìm kiếm sự hài hòa trong đội ngũ mà còn là bí kíp để bạn thăng tiến trong sự nghiệp nhé!
À, và đừng quên tâm lý tiêu dùng! Bạn biết vì sao có những quảng cáo hấp dẫn ngay khi lướt TikTok, đến nỗi ví tiền bạn không kịp phanh bởi vì... quảng cáo đã đánh đúng tâm lý tiêu dùng của bạn. Hiểu được động cơ tâm lý này, doanh nghiệp sẽ “lập kế hoạch đánh úp” không thể chối từ, còn bạn thì cũng có thể chủ động điều chỉnh hành vi mua sắm sao cho hợp lý hơn.
Cuối cùng, sự thần kỳ của ngôn ngữ trong việc hình thành cảm xúc và hành vi chính là điểm nhấn quan trọng mà tâm lý xã hội mang lại. Nên nhớ, hễ gặp tình huống khó xử, hãy bình tĩnh xử lý bằng cách ngôn ngữ thể thao nhất và bạn sẽ thấy mọi thứ trở nên nhẹ nhàng hơn rất nhiều.
Thực sự là, tâm lý xã hội không chỉ là chiếc chìa khóa mở cửa kho tàng kiến thức mà còn là công cụ giúp chúng ta “sống sót” trong một thế giới đầy biến động và cạnh tranh khốc liệt như hiện nay. Nó không chỉ là khám phá bản thân, mà còn là cách để sống tốt hơn giữa những nét... khôi hài của cuộc sống!
